Author:
Abstract
18. yüzyıl klasik Türk edebiyatının son klasik dönemidir. Nedîm ve Gâlib dışında bu çizgiye ulaşamamış olmakla beraber edebîlik vasfını yakalayabilmiş, ancak gölgede kalmış şairlerden söz etmek mümkündür. Fâǿiz, hem âlim hem sanatkâr kimliğine sahip astronomi, matematik vb. bilimlere vukufiyeti yanı sıra ince hayalleri ve sahip olduğu çok farklı sahalardaki eserlerine rağmen adından fazla söz edilmeyen bir şairdir. Onun divançesi edebî vasfı haiz ve Câbî-zâde’nin edebî kudretinin hacimce küçük olmakla beraber güçlü bir tanığıdır. Yaşadığı esnada pek çok edebî mektebin kesişim noktasında olan bir şair olması bakımından ayrıca dikkat çekicidir. Elsine-i selasede şiir söyleme kabiliyeti, kıtaları ile dönemine tanıklık etmesi, rubaileri ile dinî, tasavvufî, fikrî hususlara girmesi ve gazellerinde lirizmi yakalayabilmesi, şiirlerindeki şekil sağlamlığı edebî kişiliğinin vasıfları içindedir. Özellikle yaşadığı dönemde devlet ricalinin dikkatini çeken ve Râmî Mehmed Paşa’ya kaside kaleme alan Câbî-zâde’nin divançesinin ve evvelâ divançesi içindeki Türkçe şiirlerinin yayınlanması ve genel bir değerlendirmesi onun edebî kişiliğinin mahiyetinin keşfinde elzemdir.
Keywords
Abstract
The 18th century is last classical period of classical Turkish literature. This century, which could be filled by Nedîm and Gâlib alone, is an era in which classical poetry dissolved, as well. It is possible to talk about poets, who were unable to reach this threshold, nevertheless were able to attain a literariness quality in tradition but they remained in the shade, beyond Nedîm and Gâlib. Having both scientist and artistic identity and having knowledge about the sciences such as astronomy and mathematics, Fâǿiz is a poet who, unfortunately, is seldom mentioned despite his dreams and works in quite various fields. His small divançe not only is of literary quality, but also is a significant witness of Câbî-zâde's literary power despite its small volume. He is also remarkable since he was right at the crossroads of different schools, such as Sebk-i Hindî, the Hikemî style, the Classical line based on presence of many literary schools during his period. Qualities of his poetry and literary identity include his ability to recite poetry in Elsine-i selâse, his verses witnessing his period, his mental aspect by touching upon religious, sufistic, and intellectual issues with his rubaie, his quality capturing lyricism as well as mentality in his odes, and the soundness of his poems. Hence, it is considered necessary to publish divançe of Câbî-zâde, who attracted the attention of dignitaries of the state during his period in particular, became as close to Rîmî Mehmed Pasha to write eulogy for him, and was working as mudarris, and firstly Turkish poetry in his poetry and to make a general evaluation about them in order to explore his literariness and nature of literary works.