İNGİLİZ DIŞİŞLERİ BELGELERİ IŞIĞINDA 20. YÜZYILIN BAŞINDA İNGİLTERE’NİN İRAN’DAKİ TİCARÎ VE EKONOMİK ÇIKARLARI
Author :
Abstract
İran-İngiltere ilişkilerinin temelini İran’ın Hindistan’a coğrafi yakınlığı oluşturmaktadır. Ancak İran’ın yalnızca Hindistan güzergâhında bulunması İngiltere için önemini açıklamaya yeterli görünmemektedir 19. yüzyılın ikinci yarısında ve özellikle 20. yüzyılın ilk yıllarında ise İngiltere’nin İran’daki ticari ve ekonomik çıkarları daha fazla ön plana çıkmıştır. Bu yüzden İran’da faaliyet gösteren şirketlerin girişimleri ve İran’daki İngiliz temsilciliklerinin koordinasyonu İngiltere’nin İran politikasının önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Bu çerçevede, İngiltere’nin İran’daki ticarî ve ekonomik çıkarları, İngiliz Ulusal Arşivi’ndeki FO (Foreign Office)-Affairs of Persia and Arabia ve 1905 sonrası FO-Affairs of Persia başlıklı yazışma tasniflerinden yararlanılarak tamamlanan bu çalışmanın esas konusunu teşkil etmektedir. Bu konu temelinde İngiltere’nin İran’daki ticarî ve ekonomik çıkarlarının çeşitleri ve İngiltere’nin İran politikasının alanının nasıl genişlediğinin anlaşılması amaçlanmıştır. Nitel araştırma yöntemi ile kurgulanan bu çalışmada doküman analizinden faydalanılmıştır. Araştırma verilerinin analizi aşamasında İngiltere’nin İran’daki ticarî ve ekonomik çıkarları krediler, imtiyazlar ve petrol şeklinde temalara ayrılarak ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
The base of Persian-British relations is the proximity of Iran to India. However, the fact that Iran is on the road to India does not seem sufficient to explain the importance of Iran to Great Britain. In fact, in the second part of the 19th century and notably at the beginning of the 20th century, British commercial and economic interests featured more. British policy of Iran, therefore, consisted of the coordination of entrepreneurships of the companies operating and British representations in Iran. In this framework, the subject of this paper consists of commercial and economic interests of Great Britain in Iran by referring to classifications of FO (Foreign Office)-Affairs of Persia and Arabia and FO-Affairs of Persia in the National Archives. On the ground of this subject, it has been aimed to reveal how far the range of the Iran policy of the Foreign Office expanded. Employing a qualitative research methodology, this study draws upon document analysis to shed light on the commercial and economic interests of Great Britain in Iran. Through document analysis, the research dissects these interests, systematically organizing them into distinct themes respectively loans, concessions, and oil.
