Author:
Abstract
Hamam kendine ait bir dünya, mahremiyetin ve sosyalleşmenin yaşandığı bir yapıdır. Mermer sütunlar, işlemeli kurnalar, sıcak şifalı sular, kubbelerden yayılan ışık huzmeleri, kişilere belli belirsiz büyülü bir âlem yaratmaktadır. Âlem içinde âlemdir hamam. Hem maddi ve manevi arınmanın yaşandığı bir mekândır hem de doğaüstü varlıkların yuvasıdır. Kişilerarası iletişimin kurulduğu, bireylerin sosyalleştiği, toplumsal tabakalaşmanın gözler önüne serildiği, entrikaların gerçekleştiği ve komploların yapıldığı bir yer olarak karşımıza çıkmaktadır. Hamam demek halk hekimliği demektir, hamam demek geçiş dönemi ritüellerini de ifade etmektedir. Hamam öyle bir dünyadır ki müzikten resme, minyatürden heykele, sinemadan tiyatroya ve iletişim bilimine kadar pek çok farklı disiplinde kendine yer bulmaktadır. Hamam edebiyatta, hamam güzel sanatlarda, hamam ekonomide, aslında hamam yaşama dair her yerdedir. Hamamı anlayabilmek için farklı disiplinlerdeki yansımalarına da değinmek gereklidir. Hamam türkülere, manilere, tekerlemelere, masallara yani anonim edebiyatın birçok eserine de esin kaynağı olmaktadır. Anonim halk edebiyatı ürünlerinin hemen hepsinde görülen hamam, bu çalışmada “hamam-efsane ilişkisi” noktasında incelenmektedir. Hamam çoğunlukla masal nev’inden araştırmalarda yer almaktadır. Bu noktada hamamın anonim edebiyatın farklı türlerindeki yerinin tetkik edilmeye değer olduğu yorumu yapılabilir. Bu çalışmada kültürel bir değer olan hamamın önemi, farklı edebi türlerde yansımaları açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışma nitel araştırma modellerinden “tarama yöntemiyle” gerçekleştirilmiştir. Doküman incelemesiyle elde edilen bilgiler “betimsel analizle” değerlendirilmiştir. Ayrıca incelenen 150 efsane metninden “hamamlarla ilgili olan 20 efsaneye” çalışmada yer verilerek tespitte bulunulmuştur. Çalışma hamam-efsane ilişkisinin nasıl olduğunu ortaya koyması açısından önem kaydetmekte ve yeni yapılacak çalışmalara öncü olmaktadır.
Keywords
Abstract
Turkish bath (hammam) is a world of its own, a structure where privacy and socialization take place. Marble columns, engraved washbowls, hot springs and light beaming from domes create a dreamy and magical universe for the visitors. Hammam is a world in a universe. It is a place where material and spiritual purification occurs, and a home to supernatural beings. Interpersonal relationships are established in a hammam, people socialize, social stratification is exposed, plots and conspiracies take place there. Hammam means folk medicine. It exposes the rituals of the transition period. Hammam is a world that finds a role for itself in various disciplines including music, art, miniature, sculpture, movie, art and communication science. Turkish baths are in literature, fine arts, economy, actually everywhere concerning life. Turkish bath’s reflections in different disciplines should be discussed. Turkish bath has been a source of inspiration for folk songs, poems, rhymes, fairy tales, many works of anonymous literature. Turkish baths seen in almost every product of anonymous folk literature are examined regarding “the relationship between Turkish bath and legend” in this study. Turkish baths are mostly seen in studies on genres like tales. It could be interpreted that the place of Turkish bath in different types of anonymous literature is worth examination. In this study, the importance of Turkish bath as a cultural value and its reflections in different literary genres were addressed. The review method, one of the qualitative research models was used in the study. The data obtained after the document review were evaluated with “descriptive analyses”. Moreover, “20 narratives concerning Turkish baths” among 150 narratives examined were included in the study and an observation was presented. The study is important in terms of revealing the relationship between Turkish baths and the legends.