Author :
Abstract
Büyük Selçuklular devrine çalışan tarihçilerin müracaât ettikleri kaynak türlerinden biri de münşeât mecmûalarıdır. Bu mecmûalarda devrin önemli münşîlerine ait inşâ örneklerinin yer alması şüphesiz teşkilat tarihi çalışmaları için çok kıymetlidir. Büyük Selçuklular devrine ait münşeât mecmûalarında birde “ihvâniyat” türü belge numunelerinin mevcut olduğunu biliyoruz. Şahsî içerikli olmaları sebebiyle bu belge örnekleri tarihçi için başka bir pencere açabilir veya başka bir bakış açısı kazandırabilir. Çünkü ihvanîyat türünde yazılanlar, devrin algısını ortaya koymaktadır. Kişisel fikirleri içermekte ve olumsuz kabul edilenlere göndermeler yapmaktadır. Bu çalışmada çağdaş iki münşînin Reşîdüddin Vatvât ve Atabeg el-Cüveynî’nin ihvâniyat örnekleri ele alınarak değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Keywords
Abstract
One of the resources of the historians who are studying Great Seljuks Period is Munsheat Journals. The existence of examples of Inshas of some important Munshis’ in these journals is very precious for the state organization history studies. On the other hand we know that there is a document type called Ikhvaniyat in the the Munsheat Journals of Great Seljuks Empire Period. For the fact that these documents have private content, they can open a new perspective for the historian. Because İkhvaniyat documents reveal the mentality and the sense of that age. They contain personal opinions and they make references to the ideas which were considered sin or negative.In this study two contemporary Munshis’ Rashid Al Din Watwat, Atabeg al- Juvayni ikhvaniyat samples were examined
Keywords
- cevaben yazdıklarından, Müntecibüddin Bedi’nin, Hârizmşah Atsız’a sunmak 4 M. N. Şahinoğlu, “Vatvat”, İ.A., c.XIII., 236. 5 Reşîdüddin Vatvât’ın hayatı için bkz., Şahinoğlu,agmd., s.235-237; Reşîdüddin Vatvât, ‘Arâisü’l-havâtır , Süleymeniye Ktp., Ayasofya Nu. 4015, vr. 1a.; Muhammed Avfi, Lübabü’l-elbab, c. I, 80, nşr. E. G. Browne, Persian Historical Texts, vol. IV, London-Leide 1906, Önsöz ve notlar Mirza Muhammed Kazvînî, c. II, nşr. E.G. Browne, Persian Historical Texs, vol. II, 1903; Alâeddin Atâ Melik Cüveynî, Tarihi Cihangüşa, çev. Mürsel Öztürk, Ankara 1998, s. 259; Devletşâh, Devletşah Tezkiresi, çev. Necati Lügal, İstanbul 1977, c.I, 135; Kasım Toyserkânî,, Nâmeha-yı Reşîdüddin Vatvât, Tahran 1338 hş., Mukaddime, s. 3-74, Reşîdüddin Vatvât, Hadîiku’s-sihr fi dekâyikı’ş-şi‘r, nşr. Abbas İkbal, 1342hş., Mukaddime s .E. G. Browne, A Literary of Persia, Cambiridge, 1956, c.I, 80 vd., c.II, 299 ; ب-ج 6 Sultan Sencer 1148 tarihinde Hezaresb’i kuşattığı sırada, Sultanın yanında bulunan şair Enverî, yazdığı rubaisinde: “Ey şah! Bütün yeryüzü sana aittir. Dünyanın devletini ve ikbalini sen kazandın. Bugün tek bir saldırıda bulunup Hezaresb’i al. Yarın Hârizm ve yüzbinlerce at senin olacaktır” diyordu. Bu rubaiye ve dolayısıyla Sultanın Sencer’in kuşatmasına bir cevabî rubai Reşidüddin Vatvât tarafından yazılarak bir ok marifetiyle muhatabına ulaştı. Sultanı çok kızdıran bu rubaide Vatvât şöyle diyordu: “Ey Padişah! Senin rakibin Rüstem Pehlivan da olsa, Sana ait olan Hezaresb’den bir eşek bile alamaz”. Bkz. Cüveynî, age., s.11; Devletşâh, Devletşah Tezkiresi, çev. N. Lügal, İstanbul 1977, c.I, 133-134. 7 Köymen, agm., s.621-622.
- varakta yer alan onyedinci mektub ise “Mütekebbir Olana Nasihat” amacıyla 12 Ahmed Ateş, “Raşid Al-Din Vatvat’ın Eserlerinin Bâzı Yazma Nüshaları”, Tarih Dergisi, c.X, sa. 14, İstanbul 1959, s. 1-24. 13 Köymen, agm., s.617-619; Toyserkânî, age., “Mukaddime”, s.2-3. 14 Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara 1990, s.724. 15 Reşîdüddin Vatvât, ‘Umdetü’l-büleġa,Es’ad Ef. Nu:3302, vr.18
- anahtar olabileceğini iddia etmemize imkân yok. Çünkü bu tür belgeler hususî 40 Bkz. Toyserkânî, age., s.92 41 Bkz. Toyserkânî, age., s.89-130. 42 A. Zeki Velidi Togan, Tarihte Usûl, İstanbul 1985, s.95-101.
- Ankara 1998. Ateş, Ahmed , “Raşid al-Din Vatvat’ın Eserlerinin Bazı Yazma
- Nüshaları”, T.D., c.X, sa. 14, İstanbul 1959. Browne, E. G., A Literary History of Persia, c.I, Cambridge 1956. Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara 1990. Devletşâh, Devletşah Tezkiresi, çev. Necati Lügal, İstanbul 1977. Köymen, Mehmed Altay ,“Selçuklu Devri Kaynaklarına Dair
- 1342 hş. Şahinoğlu, M. N., “Vatvat”, İ.A., c.XIII. Togan, A. Zeki Velidi, Tarihte Usûl, İstanbul 1985. Toyserkânî, Kasım, Nâmeha-yı Reşîdüddin Vatvât, Tahran 1338 hş.
