Author :
Abstract
Doğu Roma İmparatorluğu’nun siyasî ve askerî başarısızlıklar yaşamaya başladığı VI. yüzyıldan itibaren, Anadolu yarımadası birbiri ardınca Sasaniler ve Müslüman Araplar gibi komşu güçlerin hedefi haline gelmiştir. Hadiseler sosyo-ekonomik durumu derinden etkilemiş ve bunun sonucunda yarımada yerleşmeleri ile sakinleri bir hayli kayba uğramışlardır. Doğu Roma’nın X. yüzyılda toparlanıp karşı atağa geçmesine değin süren bu durum, Selçuklu Türkleri’nin yarımada içlerine hızlı ilerleyişi ve bunu takiben başlayan Haçlı seferleri ile yeni bir boyut kazanmıştır. Anadolu’ya yönelik sefer güzergâhlarının incelenmesi, söz konusu meselelerin aydınlatılması yanısıra, yarımada yerleşmeleri ve sosyo-ekonomik durumun izahında hayli faydalıdır.
Keywords
Abstract
The Anatolia Peninsula had been an objective of the neighbouring powers such as the Sassanids and the Muslim Arabs one after the other onwards the VIth century in which the Eastern Rome began to live political and military failures. The events effected the socio-economic situation deeply and as a result of this the settlements and the population of the peninsula incurred a great deal of losses. The situation, which continued until the recovery and the counter attack of Eastern Rome in Xth century, gained a new extent by the rapid advent of the Saljuqid Turks into the peninsula and with the begining of the Crusades following this. Examining the campaign routes directed towards Anatolia, is useful for explaining the peninsula settlements and the socio-economic situation besides enlightening the aforesaid issues.
Keywords
- Anderson, J. G. C. (1971). “The Road-System Of Eastern Asia Minor With The Evidence of Byzantine Campaigns (Plate I)” The Journal of Hellenic Studies, (XVII, London 1897), 22-44, Liechtenstein: Kraus Reprint.
- Anna Komnena, (1996). Alexiad (trc. B. Umar), İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Apak, A. (2009). “Emevîler Döneminde Anadolu’da Arap-Bizans Mücadelesi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XVIII/II, 95-122, Bursa.
- Azimli, M. (2007). “Emevî Dönemi Komutan ve Valilerinden Mesleme b. Adülmelik”, Dicle Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, IX/II, 25-39, Diyarbakır.
- Bahadır, G. (2009). “Dokuzuncu ve Onuncu Yüzyılda Bizans-Abbasî Sınırı”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, XXVIII, sayı 46, 163-178, Ankara.
- Baykara, T. (1990). Anadolu’nun Selçuklular Devrindeki Sosyal ve İktisadî Tarihi Üzerinde Araştırmalar, İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayını.
- Barjamovic, G. (2011). A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period, University of Copenhagen: CNI Publications (The Carsten Niebuhr Institute of Near Eastern Studies) 38 & Museum Tusculanum Press.
- Brewster, H. (1993). Classical Anatolia, London-New York: I. B. Tauris & Co. Ltd. Publishers.
- Brown, P. (2000). Geç Antik Çağda Roma ve Bizans Dünyası (trc. T. Kaçar), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt yayınları.
- Cahen, C. (1994). Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, İstanbul: e yayınları.
- Charanis, P. (1966). Observations on the Demography of the Byzantine Empire, XIII. International Congress of Byzantine Studies, Oxford.
- Çevik, A. (2002). XI-XIII. Yüzyıllarda Diyâr-ı Bekr Bölgesi Tarihi, Marmara Üniv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (basılmamış doktora tezi), İstanbul.
- Çog, M. (2008). İslam-Bizans İlişkileri Bağlamında “Pavlikanlar” Üzerine Bir Değerlendirme”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 13:2, 73-87.
- Demircioğlu, H. (1967). “Roma Devleti’nin Eyâlet Sistemi Hakkında”, Ankara Üniv. DTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi, V, sayı. 8-9, 443-459, Ankara.
- Dirimtekin, F. (1954). “Pelekanon, Philokrini, Nikiatiation, Ritzion, Dakibyza”, Fâtih ve İstanbul, II, sayı 7-12, 45, İstanbul Fetih Derneği.
- Ebû’l-Ferec Yahyâ b. Saîd b. Yahyâ al-Antakî, (1990). Tarih al-Antaki (thk. Dr. Ömer Abdüsselam Tedmuri), Trablus: Jarrous Press.
- Emre, K. (1993). “The Hittite Dam of Karakuyu”, Offprint from Essays on Anatolian Archaeology (ed. by H. I. H. Prince Takahito Mikasa), Wiesbaden.
- Eskikurt, A. ve Özey, R. (2008). “Anadolu ve Balkanlardaki Osmanlı Fetihlerinde (1299-1451) Coğrafyanın Önemi”, Türklük Araştırmaları, Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı 19 (özel Sayı, Prof. Dr. Mücteba İlgürel’e Armağan), 95-98, İstanbul.
- Gibbon, E. (1995). Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi (trc. A. Baltacıgil), İstanbul: Arkeoloji ve Sanat yayını.
- Göde, K. (1994). Mısır Türk Sultanı Baybars’ın Anadolu Seferi ve Kayseri’ye Gelişi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ayrı basım), 83-98, Kayseri 1994.
- Gray, E. W. (1978). “M’Aquillius and the Organisation of the Roman Province of Asia”, The Proceedings of the Xth. International Congress of Classical Archaeology, II, Ankara.
- Gregory Ebu’l-Ferec (Barhebraeus), (1987). Abû’l Farac Tarihi (trc. Ö. R. Doğrul), I, Ankara: TTK. yayını.
- Honigmann, E. (1970). Bizans Devletinin Doğu Sınırı, Grekçe, Arapça, Süryanice ve Ermenice Kaynaklara Göre 363’den 1071’e Kadar (trc. F. Işıltan), İst. Üniv. Ed. Fak. yayn., İstanbul.
- İbn Havkal, (1992). Kitâbu Suretü’l-Arz (ed. F. Sezgin), Islamic Geography, 35, Frankfurt..
- İbn Hurdâzbih, (1967). Kitâbül-Mesâlik ve’l-Memâlik (ed. M. J. De Goeje), Leiden: Brill.
- İbn Kesîr, (1995). Büyük İslâm Tarihi (trc. M. Keskin), X, İstanbul.
- İbnü’l-Adîm, (1951). Zubdat al-Haleb min Tarih Haleb (nşr. S. Dahhan), I, Dımaşk.
- İbnü’l-Esîr, (1986). İslâm Tarihi (trc. M. B. Eryarsoy), VII, İstanbul.
- İbnü’l-Esîr, (1987). Kitâb el-Kâmil fi’t-Tarih, IX, (trc. A. Özaydın), İstanbul: Bahar yayınları.
- İdrisi, (1992). Coğrafiyyü'l-İdrisi (Géographie d'Édrisi Traduite de l'Arabe en Français), (trc. P. Amédée Jaubert, ed. F. Sezgin, yay. haz. Mazen Amavi vd.), II, Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University Frankfurt am Main.
- Koyuncu, M. (2008). “İlk İslâm Fetihleri Döneminde el-Cezîre Bölgesi ve İslâmlaşma Süreci”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, I, 131-140, Sakarya.
- Kökten, K. (1947). “1945 Yılında Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Tarihöncesi Araştırmaları”, Belleten, XI, Ankara: TTK. yayını.
- Köymen, M. A. (1972). Alparslan ve Zamanı, İstanbul: MEB. yayını.
- Köymen, M. A. (1993). Selçuklu Devri Türk Tarihi, Ankara: TTK. yayını.
- Kudame b. Cafer, (1986). Kitâbu'l-harac ve sınaatü’l-kitâbe (thk. F. Sezgin), Frankfurt am Main: Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften,.
- Le Strange, G. (1993). The Lands of the Eastern Caliphate (ed. F. Sezgin), Frankfurt: Institute of the History of Arabic-Islamic Science, Johann Wolfgang Goethe University, Islamic Geography Series, 85.
- Levtchenko, M. V. (1979). Bizans, İstanbul.
- Lindner, R. P. (2007). “Bapheus and Pelekanon”, International Journal of Turkish Studies, XIII/1-2, 17-26 .
- Lombard, M. (1983). İlk Zafer Yıllarında İslâm (trc. N. Uzel), Pınar yayn., İstanbul.
- Mırmıroğlu, V. L. (1949). “Orhan Bey ile Bizans İmparatoru III. Andronikos Arasındaki Pelekanon Muharebesi”, Belleten, XIII, Ankara: TTK.
- Mikhail Psellos, (1992). Mikhail Psellos’un Khronographiası (trc. I. Demirkent), Ankara: TTK. yayını.
- Niketas Khoniates, (1995). Historia Ionnes ve Manuel Komnenos Devirleri (trc. F. Işıltan), Ankara: TTK. yayını.
- Özergin, M. K. (1959). Anadolu Selçukluları Çağında Anadolu Yolları (basılmamış doktora tezi), İstanbul.
- Özgüç, T ve N. (1949). Türk Tarih Kurumu Tarafından Yapılan Karahöyük Hafriyatı Raporu 1947, no. 7, Ankara: TTK. yayını.
- Ramsay, W. M. (1960). Anadolu’nun Tarihî Coğrafyası (trc. M. Pektaş), Ankara: MEB. yayını.
- Runciman, S. (1989). Haçlı Seferleri Tarihi (trc. F. Işıltan), I, Ankara:
- Runciman, S. (1992). Haçlı Seferleri Tarihi (trc. F. Işıltan), II, Ankara:
- Runciman, S. (1992). Haçlı Seferleri Tarihi (trc. F. Işıltan), III, Ankara:
- Sayar, M. H. (2006). “Historical Development Of Urbanization in Cilicia in Hellenistic and Roman Periods”, Tra oriente e occidente. Indigeni, Greci e Romani in Asia Minore. Atti del convegno internazionale Cividale delö friuli, 28–30 Settembre 2006, 252-256 (http: // www. fondazionecanussio.org / atti2006 / 15Sayar.pdf).
- Sevim, A. (1983). Genel Çizgileriyle Selçuklu-Ermeni İlişkileri, Ankara:
- Sevim, A. ve Yaşar, Y. (1989). Türkiye Tarihi-Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara: TTK. yayını.
- Sevim, A. (1990). Ünlü Selçuklu Komutanları Afşin, Atsız, Artuk ve Aksungur, Ankara: TTK. yayını.
- Sevim, A. (1993). Anadolu’nun Fethi Selçuklular Dönemi, Ankara: TTK.
- Stephenson, P. (2004). “Byzantium Transformed c. 950-1200”, Medieval Encounters, X, 1-3, Leiden.
- Stewig, R. (1970). Batı Anadolu Bölgesi’nde Kültür Gelişmesinin Ana Hatları, İstanbul.
- Sümer, F. (1985). “Yabanlu Pazarı, Selçuklu Devrinde Milletlerarası Büyük Bir Fuar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, sayı. 37, 1-99, İstanbul: TDAV. yayını.
- Şeşen. R. (2009). Sultan Baybars ve Devri (1260-1277), İstanbul: İSAR.
- Tanyeli, U. (1987). Anadolu Türk Kentinde Fiziksel Yapının Evrim Süreci (XI-XV. yy), İTÜ. Fen Bilimleri Enstitüsü (doktora tezi), İstanbul.
- Togan, Z. V. (1970). Umumî Türk Tarihine Giriş, İstanbul: Enderun
- Trombley, F. R. (2004). “The Arabs in Anatolia and the Islamic Law of War (fiqh al-jihād) Seventh-Tenth Centuries”, Al-Masāq, XVI, sayı. 1, Society for the Medieval Mediterranean, Carfax publishing.
- Turan, O. (1971). Selçuklular ve İslamiyet, İstanbul: Turan Neşriyat Yurdu.
- Turan, O. (1946). “Selçuk Kervansarayları”, Belleten, sayı. X/39, Ankara:
- Turan, O. (1993). Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul: Boğaziçi
- Turfan, K. (1997). “Myriokephalon Savaşı Üzerine Yeni Görüşlerimiz ve Anadolu’nun Bir Türk Vatanı Oluşu”, Myriokephalon Savaşı I. ve II. Sempozyum Bildirileri, Denizli: Çivril Belediyesi Kültür Hizmetleri yayınları no. 1.
- Tutar, A. (2010). “Müslüman Arapların Çukurova Yöresindeki Fetih Hareketleri”, Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 15/2, 1-9, Elazığ.
- Umar, B. (1993). Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Urfalı Mateos, (1962). Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1136) ve papaz Grigor’un zeyli (1136-1162), (trc. H. D. Andreasyan), Ankara: TTK. yayını.
- Ünal, A. (2006). “Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılışından Bizans Dönemi’nin Sonuna Kadar Adana ve Çukurova Tarihi”, ÇÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Arkeoloji Özel Sayısı), XV, sayı 3, 81-84.
- Yıldırım, T. (1998): “Doğu Kapadokya Bölgesi Yüzey Araştırmalarında Derlenen Seramikler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi sayı 38, Ankara.
- Yuvalı, A. (1993). “Türkiye Selçukluları Döneminde Antalya’da Ticarî Hayat”, Antalya IV. Selçuklu Semineri (Bildiriler), 94-99, Antalya: T.C. Antalya Valiliği yayını.
- Zeyrek, T. H. (2007). “Besni (Adıyaman) Yüzey Araştırması-2006”, Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü Haberler Dergisi, 24, İstanbul.
