Author :
Abstract
Türk Tarihindeki büyük devletlerden biri olan Gazneli Devleti’nin müessisi olan Alp Tegin esasen Sâmânî emîri Ahmed b. İsmâil tarafından satın alınan bir gulâmdır. Sâmânî emirinin hizmetinde olması sebebiyle küçük yaşlardan itibaren iyi öğrenim gördü ve kısa zamanda Sâmânî Devleti içerisinde mühim vazifelere yükseldi. Zamanla gücüne güç katan Alp Tegin, Sâmânî Devleti için sorun oluşturmaya başladı. Sâmânî Devletinin üst düzey yöneticileri ile yaşadığı problemeler sebebiyle Sâmânîler için sürdürdüğü vazifeleri bırakarak, Hindistan’a yapacağı gazalar için uygun bir yer olan Gazne şehrine gitmek için yola çıktı. Ancak Hindistan’a gidemeden Samani kuvvetleri arkasından geldi. İki ordu arasındaki mücadeleyi Alp Tegin kazandı ve Sâmânî ordusunu büyük bir yenilgiye uğrattı. Alp Tegin’in bu zaferden sonra ilk önce Tohâristan taraflarını daha sonra ise Gazne hâkimi Ebû Bekr Levîk’i (Enük) mağlup ederek Gazne’yi elde etti. Bu önemli başarılardan sonra Alp Tegin hem Tohâristan ve Gazne topraklarını ele geçirdi ve etkisi uzun bir müddet devam edecek olan Gazneliler Devleti’nin temellerini attı.
Keywords
Abstract
Alptigin, the founder of the Ghaznavid State, one of the greatest states in the Turkish history, is a slave, originally purchased by Samanid Amir Ahmed bin Ismail. Because he was in the service of Samanid Amir, he had been well educated since his early ages and in a short time he had risen to important positions within the Samanid State. Adding strength to his power over time, Alptigin began to pose problems for the Samanid State. Due to these problems he had with the senior executives of the Samanid State, he set out to go to the city of Ghazni, a convenient place for the campaigns to India, after leaving the tasks he was doing for Samanids. However, the Samanid forces caught him by following when they could not go to India yet. Alptigin won the battle between the two armies and the Samanid army suffered a great defeat. Alptigin, after this victory, first seized Tocharistan, and later defeated the Gaze ruler Abu Bakr Levik (Enuk) and obtained Gazne. After these important achievements, Alptigin took possession of both the territories of Tocharistan and Ghazni and the set up the foundation for the Ghaznavid State, whose influence will continue for a long time.
Keywords
- Barthold, W, “Bâmyân”, İslam Ansiklopedisi, II, MEB, İstanbul 1979.
- ---------------- “Gazneliler” İslâm Ansiklopedisi, IV, MEB, İstanbul 1964.
- ----------------, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (1990), (Çev.: Hakkı Dursun Yıldız), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1990.
- ----------------, “Soğd”, İslam Ansiklopedisi, X, MEB, İstanbul 1966.
- Bosworth, C. E, “The Political And Dynastic History of The Iranian World (A. D. 100-1271)”, The Cambridge History of Iran, (Ed.: J. A. Boyle),(ss.V,1-203), Cambridge University Press, Cambridge 1968.
- Ebû Bekr Muhammed b. Ca’fer en-Narşahi, Târîh-i Buhârâ, (Tercüme ve Notlar: Erkan Göksu), TTK Basımevi, Ankara 2013.
- Göksu, Erkan, “Alp Tegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:191, Nisan 2011.
- İbnü’l Esîr, El-Kâmîl fî’t-Târîh, XII, (Türkçe Trc. Ahmet Ağırakça- Abdülkerim Özaydın), Ocak Yayıncılık, İstanbul 2016.
- Kâşgarlı Mahmud, Dîvânu Lugâti’t-Türk, Giriş-Metin-Çeviri-Notlar- Dizin, Haz. Ahmet B. Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
- Merçil, Erdoğan, “Alp Tegin” Diyanet İslam Ansiklopedisi, II, TDV, Ankara 1989.
- ----------------, “Sâmânîler Devletinde Türklerin Rolü”, İÜ Tarih Dergisi, (Hakkı Dursun Yıldız’a Hatıra), Sayı: 35, Yıl: 1994.
- ----------------, Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yay., Ankara 1989.
- Muhammad Habib, Sultan Mahmud Of Ghaznin, New Delhi 1967.
- Nizâmü’l-Mülk, Siyâset-Nâme, (Haz. Mehmet Altay Köymen), TTK Basımevi, Ankara 2013.
- Spuler, B.” Ghaznawids”, The Encopedia of İslam New Edition, Konınklıjke Brill, II, Netherlands 2000.
- Usta, Aydın, Türklerin İslamlaşma Serüveni Samanîler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2013.
