Author :
Abstract
Metin dilbilim, metni konu alan, bir tümcenin kendi içindeki ve diğer tümcelerle olan değişik bağlantılarını inceleyen bir bilim dalıdır. Ayrıca metin dilbilim bir anlatıda tümcenin tek başına yeterince anlamlı olmadığını ve diğer tümcelerle girdiği bazı bağlantılar sonucunda anlamını tamamladığını savunur. Çünkü metin yalnızca tümcelerin art arda sıralanmasından ibaret değildir. Metin tümcelerin tamamı ele alındığında bir bütün olarak farklı anlamlar vermektedir. Metin dilbilimine göre doğru ve etkili bir metnin bağdaşıklık (cohesion), tutarlılık (coherence), kabul edilebilirlik (acceptability), amaçlılık (intentionality), bilgilendiricilik (informativity), duruma uygunluk (situationality) ve metinlerarasılık (intertextuality) özelliklerine sahip olması gerektiği bilinmektedir. Bu ölçütlerden bağdaşıklık ve tutarlılık metin için oldukça önemli iki unsurdur. Bağdaşıklık, bir yazının metin olmasını sağlayan metin içi ilişkileri kuran dille ilgili özelliklerin tümü; metin olarak işlev görebilen herhangi bir yazma ya da konuşma parçası vasıtasıyla temel anlamsal ilişkileri açıklamadır. Tutarlılık ise bir metni oluştururken sözceler arasındaki anlam ve mantık bağıntısı; metindeki mantıksal bağlantıdır. Bağdaşıklık bir metnin yapısı veya dil dilbigisi ile tutarlılık ise mantığı veya anlamı ile ilgilidir. Bu çalışmanın amacı; doğru ve etkili bir metin olabilmenin iki önemli ölçütü olan bağdaşıklık ve tutarlılık temelinde Türk edebiyatının büyük öykü yazarlarından biri olan Haldun Taner’in “Neden Sonra…” adlı öyküsünün metin dilbilimsel açıdan işlevsel olup olmadığını ortaya koymaktır. Sinemaya gitmek için sözleşen iki kişinin birbirlerine duydukları aşkın sebep olduğu iletişim çatışmalarının anlatıldığı öykünün metin dilbilimsel görünümü verilirken bağdaşıklık başlığı altında, art gönderim, ön gönderim, değiştirim, eksilti, bağlantı ögeleri, sözlüksel bağdaşıklık; tutarlılık başlığı altında da özelleştirme, genelleştirme, neden-sonuç, karşıtlık ve karşılaştırma ögeleri incelenmiştir.
Keywords
Abstract
Text linguistics is a discipline that deals with the text and examines the different connections of a sentence within itself and with other sentences. In addition, text linguistics argues that the sentence is not sufficiently alone meaningful in a narrative and that it completes its meaning as a result of some connections with other sentences. Because the text is not just a consecutive sequence of sentences. The text gives different meanings as a whole when all the sentences are considered. According to text linguistics, it is known that a correct and effective text should have cohesion, coherence, acceptability, intentionality, informativity, situationality and intertextuality. Of these criteria, cohesion and coherence are two very important elements for the text. Cohesion, is all of the language-related features that establish in-text relationships that make a text of a writing; is to explain basic semantic relationships through any piece of writing or speech that can function as text. Coherence is the meaning and logic relation between words when creating a text; is the logical link in the text. Cohesion is related to the structure of a text or grammatical, coherence its logic or meaning. The purpose of this study; is to reveal whether the text linguistically functional of Haldun Taner's story named "Neden Sonra…", which is one of the great story writers of Turkish literature, on the basis of cohesion and coherence, which is two important criteria of being an accurate and effective text. While the text linguistic view of the story about the communication conflicts caused by the love between the two people who agreed to go to the cinema is being given, anaphora, cataphora, substitution, ellipsis, conjuction elements, lexical cohesion under the title of cohesion; specialize, generalization, cause-effect, contrast and comparison are examined under the title of coherence.
Keywords
- Aksan, D. (1998). Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçenin Anlambilimi. Engin yayınevi.
- Aydın, İ. & Torusdağ, G. (2014). Türkçe öğretimi çerçevesinde yazınsal bir metin çözümleme örneği olarak Refik Halit Karay’ın Garip bir Hediye’si. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 3/4, 109-134.
- Balyemez, S. (2011). Dede Korkut Hikâyeleri’nin Metin Dil Bilimsel Yapısı. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Coşkun, E. (2005). İlköğretim Öğrencilerinin Öyküleyici Anlatımlarında Bağdaşıklık, Tutarlılık ve Metin Elementleri. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
- Dilidüzgün, Ş. (2008). Türkçe Ögretiminde Metindilbilimsel Bağlamda Uygulamalı Bir Yaklaşım. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Günay, D. (2007). Metin Bilgisi. Multilingual yayınları.
- Halliday, M. A. K. & Hasan R. (1976). Cohesion in English. Longman.
- Lüleci, M. (2010). Yeni Bir Disiplin Olarak Metin Dilbilim ve Türk Edebiyatına Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Miyasoğlu, M. (1988). Haldun Taner. Kültür ve Turizm Bakanlığı yayınları.
- Oraliş, M. & Özil, Ş. (1992). Metindilbilimsel Yaklaşımla Yazınsal Bir Metni Çözümleme Denemesi. Dilbilim Araştırmaları, s. 37-51.
- Subaşı Uzun, L. (1995). Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı. Simurg yayınları.
- Tosun, İ. (2014). Sait Faik’in “Sinağrit Baba” Adlı Öyküsüne Metin Dilbilimsel Bir Yaklaşım. Turkish Studies, 1451-1465.
- Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu yayınları, 10. baskı.
