Author :
Abstract
It is accepted that cities have emerged on earth since the Sumerians. The cities that appeared for the first time in the Mesopotamia region in the Eastern Civilization spread to other parts of the world over time. The building materials used in the cities differed according to the regions, which has been effective in the permanence of the architectural structures in the cities. Some of the cities established in the past have been destroyed and have not survived. Some of these have left no traces, but some of them have survived into ruins. Almost none of the ancient Turkish cities before Islam, which is the subject of the study, have survived. Throughout history, it is known that cities have been established near rivers. The first city ruins identified belonging to the Asian Huns BC dated to the 1st century. In this study; the emergence and development of pre-Islamic Turkish cities, almost none of which could come to our time, was revealed. This study was limited to the Huns, Gok-Turks, Uighurs and the city of Kayalik the capital of Karluk. The article includes research works based on first-hand sources and archaeological studies (book, book chapter, article, thesis, encyclopedia article), and the states that emerged with the acceptance of the Islam of the Turks and the works they built were excluded from the scope because they are a separate research subject.
Keywords
Abstract
Sümerler devrinden itibaren şehirlerin yeryüzünde ortaya çıktığı kabul edilmektedir. Doğu Medeniyeti’nde Mezopotamya bölgesinde ilk kez karşımıza çıkan şehirler zamanla dünyanın diğer kısımlarına yayılmışlardır. Şehirlerde kullanılan inşa malzemeleri bölgelere göre farklılık göstermiş, bu durum da şehirlerdeki mimarî yapıların kalıcılığında etkili olmuştur. Tarihte kurulmuş şehirlerin bir kısmı yok olarak günümüze gelememiştir. Bunların bazılarından hiçbir iz kalmazken bir bölümünden ise harabeler zamanımıza ulaşmıştır. Çalışmanın konusu olan İslam öncesi Eski Türk şehirlerinin hemen hemen hiçbiri günümüze ulaşmamıştır. Tarih boyunca şehirlerin su boylarında, nehirlerin yakınında kurulduğu bilinmektedir. Asya Hunlarına ait saptanan ilk şehir kalıntıları M.Ö. 1. Yüzyıl’a tarihlendirilmektedir. Bu çalışmada; neredeyse hiçbiri zamanımıza gelemeyen İslam öncesi Türk şehirlerinin ortaya çıkışı ve gelişiminden bahsedilmiş, çalışma; Hunlar, Gök-Türkler, Uygurlar ve Karluk başkenti Kayalık şehri ile sınırlandırılmıştır. Makalede kaynak olarak, birinci elden kaynaklara, arkeolojik çalışmalara dayanan araştırma eserlere (kitap, kitap bölümü, makale, tez, ansiklopedi maddesi) yer verilmiş, Türklerin İslamiyeti kabulüyle ortaya çıkan devletleri topluluklar ve bunların inşa ettiği çalışmalar ayrı bir araştırma konusu olduğundan kapsam dışı bırakılmıştır.
Keywords
- Baykuzu, T. D. (2009). Bir Hun Başkenti: T’ung-Wan Ch’eng, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 6(3), 110-117.
- Cezar, M. (1977). Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık. Türkiye İş Bankası.
- Çandarlıoğlu, G. (2012). Uygurlar, D.İ.A. , 41, 242-244.
- Çoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı: İç Asya’da Türk Sanatının Doğuşu ve Gelişimi. Kabalcı Yayınevi.
- Donuk, A. (1992). Balık, D.İ.A. 5, 12.
- Esin, E. (1986). Orduğ (Başlangıçtan Selçuklulara Kadar Türk Hakan Şehri), Tarih Araştırmaları Dergisi, (10), 135-181.
- Hitchins, K. (2002). Kaşgar, D.İ.A. , 25, 7-9.
- Kafesoğlu, İ. (2003). Türk Milli Kültürü. Ötüken Yayınları.
- Kalan, E. (2012). İvolga Örneğinde Hun Kent Kültürüne Genel Bir Bakış, Türkbilig, 24, 1-19.
- Kızlasov, L. (2020), Hunlarin Şehirleri, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 4, 511-522.
- Konukçu, E. (1992). Balasagun, D.İ.A. , 5, 4.
- Kutlu, M. (2020). Kayalık: Bir Karluk Yabgu Devleti Başkenti, ANASAY, (11), 105-128.
- Küçükaşcı, M. S. (2010). Şehir, D.İ.A. ,38, 449-451.
- Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş (Türklerde Köy ve Şehir Hayatı). Kültür Bakanlığı Yayınları.
- Ögel, B. (2003). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi. TTK Yayınları.
- Sümer, F. (2006). Eski Türklerde Şehircilik, TTK Basımevi.
- Şen, S. (2018). İslamiyet Öncesi Türklerde Şehircilik ve Günümüze Ulaşan Şehir Kalıntıları, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı: Yüksek Lisans Tezi.
- Taşağıl, A. (1998). Hoten, D.İ.A. , 18, 251-253.
- Taşağıl, A. (2012). Turfan, D.İ.A. , 41, 414-416.
- Taşağıl, A. (2019). Gökbörü’nün İzinde. Kronik Kitap.
- Yıldırım, K. (2012). Doğu Türkistan ve İlk Sakinleri, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 12, 419-440.
- Yıldırım, K. (2016). Eski Türk Tarihinin Mekânı Üzerine, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 352, 22-26.
- Yıldırım, K. (2015). Çin Kaynaklarına Göre Hunlar ve Gök-Türkler Döneminde Türkistan'ın Tarihî Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı: Doktora Tezi. EXTENDED ABSTRACT
