Author :
Abstract
Günümüzde halka en yakın hizmet üreten yönetim birimleri yerel yönetimlerdir. Yerel yönetimler günümüzdeki haline, Osmanlı Devleti döneminde ilk ortaya çıktığı andan itibaren geçirdiği birçok mevzuat değişikliği sonucunda ulaşmıştır. Osmanlı Devleti’nde yerel hizmetlerin görülmesi için oluşturulan yapı, Tanzimat döneminin meydana getirdiği birçok değişikliğe ve yeniliğe cevap verememiştir. Bu nedenle Tanzimat döneminde ilk yerel yönetim birimi oluşturulmuştur. Bu birim günümüze kadar olan süreç içerisinde birçok kez yapısal ve kurumsal değişikliğe uğramıştır. Çalışma, yerel yönetimlerin ilk ortaya çıkışından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kadar olan süreçte geçirdiği değişikleri ve reform hareketlerini incelemek için ele alınmıştır. Bu makale ile Osmanlı döneminden günümüze kadar olan süre içinde meydana gelen reform hareketleri kronolojik olarak ortaya konulmuş ve reform hareketlerinin nedenleri irdelenmiştir. Ayrıca söz konusu süreçte oluşturulan mevzuatlarda yerel yönetimlerin konumu, farklılıkları ve benzerlikleri çalışmada yer almıştır. Yerel yönetimler alanında meydana gelen reformların yalın ve öz bir şekilde sunulmasıyla, reform hareketlerinin tam olarak anlaşılabilmesi çalışmanın amaçlarından biridir. Çalışmada literatür taraması yolu ile elde edilen veriler kullanılarak bir bütün halinde sunulmuştur.
Keywords
Abstract
Today, the administrative units that produce the closest service to the public are the local governments. Local governments have reached their current state as a result of many legislative changes since the first emergence in the Ottoman Empire period. The structure created to provide local services in the Ottoman Empire could not respond to many changes and innovations brought about by the Tanzimat period. For this reason, the first local government unit was established in the Tanzimat period. This unit has undergone structural and institutional changes many times in the process until today. The study is discussed in order to examine the changes and reform movements of local governments in the process from the first emergence to the Presidential Government System. In this study, the reform movements that took place from the Ottoman period to the present are chronologically put forward and the reasons for the reform movements are examined. In addition, the position, differences and similarities of local governments in the legislation created in this process were included in the study. One of the aims of the study is to fully understand the reform movements by presenting the reforms in the field of local governments in a simple and concise manner. In the study, the data obtained through the literature review were presented as a whole by collating.
Keywords
- Demirkol, F. (1994). Yerel Yönetimlerin Anayasal Güvenceleri. Kazancı Kitap.
- Eryılmaz, B. (2007). Kamu yönetimi.
- Eryılmaz, B. (2006). Tanzimat ve Yönetimde Modernleşme. İşaret Yayınları.
- Kalabalık, H. (2005). Avrupa Birliği Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Hukuku. Seçkin Yayıncılık.
- Kili, S. & Gözübüyük, A. Ş. (2000). Türk Anayasa Metinleri (Sened-İ İttifaktan Günümüze). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Oktay, T. (2008). Belediye Kurumunun Tarihsel Gelişimi. Nobel Basım Evi.
- Oktay, T. (2019). Belediye Organları: Meclis, Encümen, Başkan. Marmara Belediyeler Birliği Kültür Yayınları.
- Ortaylı, İ. (2000). Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri 1840- 1880”. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Seyitdanlıoğlu M. (1994). Tanzimat Devrinde Meclis-İ Vâlâ (1838- 1868), Türk Tarih Kurumu.
- Seyitdanlıoğlu M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Sunay, C. (2008). Türkiye’de Yerel Siyasetin Tarihi Gelişimi. T. S. Limon (Ed.), Yerel Siyaset içinde (s.32-67). Okutan Yayıncılık.
- TODAİE (1972). İdarenin Yeniden Düzenlenmesi İlkeler ve Öneriler. Sevinç Matbaası.
- Ulusoy, A. & Akdemir, T. (2004). Mahalli İdareler Maliyesi. Seçkin Yayınları.
- Yayman, H. (2008). Türkiye’nin İdari Reform Tarihi. Turhan Kitabevi.
- Varcan, N. (2013). Yerel Yönetimler. Anadolu Üniversitesi Web-Obset Tesisleri.
- Acar, A. (2019). Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı ve Türkiye’ye yansımaları. Bitli Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 277-293.
- Aktaş, H. E., Bozkurt, S. & Yazıcı, K. (2018). Osmanlı Devleti’nde lonca teşkilatı yapısı ve yönetim düşüncesi ile karşılaştırılması. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi,165-202.
- Akman, Ç. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde yerel yönetimler yapbozu: Gelişmeler ve öneriler. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. https://doi.org/10.26466/opus.594624
- Anbarlı Bozatay, Ş. & Demir Konur, A. (2014). Osmanlı adli ve idari sisteminde kadılık: kurumsal bir değerlendirme. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(10), 71-89
- Artık, F.Ş. (1997). Osmanlı’da kadılık müessesesi. 1-72
- Berkün, S. (2017). Kamu açısından yönetim. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 6(16), 638-663
- Bostanoğlu, Ö. (1989). Türk belediyeciliğinde güncel tarihsellik. Amme İdaresi Dergisi, 2(3), 75-93.
- Can Erdem, Ş. (2005). İtilaf Devletleri’nin İstanbul’u resmen işgali ve faaliyetleri. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 62(21), 677-694.
- Cemaloğlu, N. (2005). Osmanlı Devleti’nde yapılan Tanzimat reformlarının eğitim sistemine etkileri, uygulamaları ve sonuçları (1839-1876). Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 153-165.
- Çelik, B. (1995). Türk belediyeciliğinin tarihsel gelişimi. Yeni Türkiye, 4, 588- 597.
- Demirel, S. (2014). Yeni yönetimin ana unsurları: Yerelleşme, demokratikleşme ve İl Özel İdaresi. Muş Alparslan Üniversitesı̇ Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 173-187.
- Demirel, D. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e kamu yönetiminde yeniden yapılanma (1839-1923). Türk İdare Dergisi, 473, 97-111.
- Dönmez, M. (1995). Türkiye’de belediyeciliğin tarihsel gelişimi. Türk İdare Dergisi, 406, 165-173.
- Dursun, H. (2007). Belediye dizgesine getirilen yeniliklere genel bir bakış. Türkiye Barolar Birliği Dergisi,70, 359-426
- Eren, A. (2020) Büyük Millet Meclisinin kurucu meclis niteliği. Anayasa Yargısı, 37(1), 33–76.
- Eren, F. (1987). Osmanlı dönemi vakıfları. Vakıf Haftası Dergisi, 5. Vakıf Haftası, 195-201.
- Erol, V. (2021). Türk yerel yönetimlerinin yasal ve yapısal dönüşümünde Fransa ve İngiltere örneklerinin etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 70, 123-139. https://doi.org/10.51290/dpusbe.982072
- Ersoy, N. (2003). Anadolu’da sivil toplum örgütlenmesinin tarihsel gelişimi. Türk İdare Dergisi, 438, 129-157.
- Eryılmaz, B. (1995). Yerel yönetim sendromu. Yeni Türkiye, 4, 340-346.
- İnan, K. (2004). Trabzon’da yönetici yönetilen ilişkileri (1643-1656). Osmanlı Araştırmaları XXII, 23-60.
- Karcı, Ş.M. (2018). Türkiye’de Mahalli İdareler Halk Denetçisi Düzenlemesi Üzerine Bir Değerlendirme. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 184-198.
- Kara, H. & Karakılçık, Y. (2016). 5018 sayılı kanun kapsamında yerel yönetimlerin denetimi: Getirdiği yenilikler, uygulamalar ve karşılaşılan eksiklikler. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 6(3), 727-738.
- Karadağ, A. (2003). Osmanlıdan günümüze Türk kentinin değişen kimliği. Türk İdare Dergisi, 442, 147-162.
- Kaya, F. (2016). Türkiye Cumhuriyeti’nde yapılan idari reform çalışmalarının karşılaştırmalı analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 48, 165-181.
- Kaya, R. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde kamu politikası aktörü olarak politika kurulları: Yerel yönetim politika kurulu üzerinden bir değerlendirme. International Social Sciences Studies Journal, 6(63), 22662276.
- Kırışık, F. & Sezer, Ö. (2006). Türk anayasalarında yerel yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler, 15(2), 5-30.
- Kızılboğa Özaslan, R. & Alıcı, O. V. (2015). Türkiye’de yerel yönetim bakanlığı deneyimi ve günümüzdeki gerekliliğinin sorgulanması. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(1), 611-630. http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies.7627
- Kızılkaya, K. & Anbarlı Bozatay, Ş. (2016). Merkezden yönetim-yerinden yönetim tartışmalarının odağında bir düzenleme: 6360 sayılı yasa hakkındaki değerlendirmeler. Çankırı Karatekin Üniversitesi Çankırı Karatekin Dergisi, 6(1), 609-637.
- Koçak, S. Y. & Kavsara, V. (2012). 5302 sayılı kanun sonrasında İl Özel İdarelerinde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(20), 61-92.
- Köse, Ö. (2004). Yerel yönetim olgusu ve küreselleşme sürecinde yükselişi. Sayıştay Dergisi, 52, 3-42.
- Mamur I. Y. (2017). Türkiye’de idari reform çalışmalarının tarihsel perspektif açısından değerlendirilmesi. Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler
- Ökmen, M. (1999). Yerel yönetimlerde yeniden düzenlenme girişimleri ve reform tasarısı üzerine bazı düşünceler. Türk İdare Dergisi, 422, 132- 151.
- Öner, Ş. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin yerel yönetim mevzuatına etkileri. ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 303-332. https://doi.org/10.31454/usb.634731
- Özmen, A. (2012). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e anayasalarda merkezı̇ yönetim- yerel yönetim ilişkileri. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, 2(2), 171-175,
- Polatoğlu, A. (2000). Yerel yönetim reformu üzerine düşünceler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 9(1), 3-24.
- Sarı, M. (2014). 442 sayılı köy kanunu çerçevesinde Cumhuriyet Dönemi köye yönelik çalışmalar. Tarih Okulu Dergisi, 19, 509-534. http://dx.doi. org/10.14225/Joh603.
- Sevinç, H. (2014). Değişim ve kurumsal yapılandırma süreci: Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi (MEHTAP). Uluslararası Sosyal Araştırmalar
- Sezer, Y. & Torlak, E. (2005). Belediye ve Büyükşehir Belediyesi kuruluş kriterleri. AÜEHFD, 9, 515-531.
- Sezik, M. & Ağır, O. (2016). Türkiye'nin kamu yönetimini değiştiren faktörler: batılılaşma ve küreselleşme. International Journal of Social Science, 49, 225-240. http://dx.doi.org/10.9761/jasss33634
- Tiyek, R. (2012). Yerel yönetimlerin sosyal politika uygulamalarındaki rolü: İstanbul Büyükşehir Belediyesi sosyal yardım birimi örneği. Yerel Politikalar, 2, 53-84.
- Turan, H.T. (2015). 5355 sayılı yasaya göre Türkiye’de birlikler: hizmet sunumunda âdem-i merkeziyetçi ve katılımcı yaklaşım. Strategic Public Management Journal (SPMJ),2, 72-87.
- Taş, M. (2003). Osmanlı’dan günümüze yapı üretiminde mimarlık meslek örgütlenmesinin gelişimi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1), 203-214.
- Taştekin, A. & Akça, H. (2020). Avrupa yerel yönetimler özerklik şartı’na Türkiye’nin koyduğu çekincelerin yeniden değerlendirilmesi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(3), 594-609.
- Türkoğlu, İ. & Demirhan, Y. (2013). Yerel yönetim gelir ve giderleri bağlamında Türkiye’de idari reformlar. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2), 315- 332.
- Uluçay, H. & Alp, Ş. (2020). Osmanlı kent yönetiminde kadı. Araştırma makalesi. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6(2), 329
- Urhan, V.F. (2008). Türkiye’de yerel yönetimlerin yeniden yapılandırılması. Sayıştay Dergisi,70, 85-102.
- Uygun, O. (2015). Yerel yönetim reformu için anayasal ilkeler. Strategic Public Management Journal (Spmj), 2, 1-27.
- Vural, T. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda yerel yönetimler. Türk İdare Dergisi, 444, 179-193.
- Yaşamış, F.D. (2001). Osmanlı devlet yönetimi başlangıç yılları. Türk İdare
- Yetkin, O. (2020). Türkiye’de büyükşehir belediyelerinin yapısı ve geleceği. Akademik Düşünce Dergisi, 1, 4-16.
- Yılmaz, A., Güler, T., & Güven, Y. (2020). Parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçiş sürecinde Türkiye’de mülki idare sisteminin dönüşümü. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 29(4), 45
- Yıldırım, U., Belli, A., Ateş, Nuh., & Kılıç, M. S. (2014). AB yerel yönetim anlayışının yerele yansımaları: Kahramanmaraş Belediyeleri örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
- Yayman, H. (2005). Türkiye’nin İdari Reform Politiği. Yayınlanmış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi (Yönetim Bilimi) Anabilim Dalı.
- Batal, S. & Çakıcı, K. (2019). Yerel yönetimler açısından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Yerel Yönetim Politikaları Kurulu üzerine bir değerlendirme. 17. Kamu Yönetimi Forumu (Kamu Yönetiminde Yapısal ve İşlevsel Dönüşüm).
- Türkiye Belediyeler Birliği (2013). Merkezi yönetim yerel yönetim ilişkileri: özerklik. 5. Ulusal Yerel Yönetimler Sempozyumu.
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğü, 2020 Yılı Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu, https://webdosya.csb.gov.tr/db/yerelyonetimler/icerikler/2020_yili_ mahall-_idareler_genel_faal-yet_raporu-20210621180102.pdf , Erişim tarihi: 08.03.2022
- İller İdaresi Genel Müdürlüğü, İdare-i Umumiye-i Vilayat Kanun-u Muvakkati. https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/ozel-idare1, Erişim tarihi: 08.03.2022.
- Mevzuat dergisi: https://www.mevzuatdergisi.com/2009/03a/02.html, Erişim: 15.02.2022
- Yerel Yönetimler Politikalar Kurulu Toplantısı, Beyoğlu Belediyesi, https://beyoglu.bel.tr/haberler/cumhurbaskanligi-yerel-yonetimpolitikalari-kurulu-beyoglunda-toplandi/, Erişim tarihi: 09.03.2022.
- Yerel Yönetimler Politikalar Kurulu Toplantısı, Çankaya Köşkü, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/99586/yerel-yonetimpolitikalari-kurulu-cumhurbaskani-erdogan-baskanliginda-toplandi, Erişim tarihi: 09.03.2022.
- Türkiye-AB İlişkilerinin Tarihçesi, https://www.ab.gov.tr/turkiye-ab- iliskilerinin-tarihcesi_111.html, Erişim tarihi: 12.03.2021
- Resmî Gazete, 23 Temmuz 2004, Sayı:25531, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5216.pdf
- Resmî Gazete, 15 Temmuz 2004, 5227 Sayılı Kamu Yönetiminin Temel İlkeleri ve Yeniden Yapılandırılması Hakkında Kanun, https://www.tccb.gov.tr/basin-aciklamalari-ahmet-necdetsezer/1720/6352/5227-sayili-kamu-yonetiminin-temel-ilkeleri-veyeniden-yapilandirilmasi-hakkinda-kanun.html
- Resmî Gazete, 4 Mart 2005, Sayı:25745, 5302 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5302.pdf
- Resmî Gazete,11 Haziran 2005, Sayı:25842, 5355 Sayılı Mahallî İdare Birlikleri Kanunu, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5355.pdf
- Resmî Gazete, 13 Temmuz 2005, Sayı:25874, 5393 Sayılı Belediye Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5393.pdf
