Author :
Abstract
Bütçe açığı, kamu gelirlerinin kamu giderlerinden daha az olması durumunda ortaya çıkan negatif fark olarak tanımlanabilir. Bütçe açığı, bütçe açığının nedenleri, bütçe açığının gelişimi ve sürdürülebilirliği son dönemde hem ekonomistler hem de politika yapıcılar tarafından en çok tartışılan konulardan biridir. Çünkü gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, özellikle 1980’li yıllarla birlikte, bütçe açığının hızlı bir şekilde arttığı görülmektedir. Artan bütçe açıkları yatırım, enflasyon ve ekonomik büyüme gibi pek çok makroekonomik göstergeyi derinden etkilemektedir. Bu çalışmada makroekonomik istikrarsızlığın temel nedenlerinden biri olarak kabul edilen bütçe açığı incelenmektedir. Bu amaçla araştırmada öncelikle bütçe açıklarının kısa bir tarihi özetlenmekte ve teorik tartışmalara yer verilmektedir. Daha sonra bütçe açıklarının nedenleri ve bütçe açıklarının finansmanında kullanılan araçlar açıklanmaktadır. Son olarak Türkiye’de Cumhuriyet döneminde bütçe açığına ilişkin dönemsel bir değerlendirme yapılmaktadır. Bu dönemsel değerlendirmelerde Türkiye ekonomisinin kuruluş döneminde, II. Dünya Savaşı sonrası dönemde, planlı kalkınma döneminde, dışa açılma döneminde ve cari dönemde bütçe açığına ilişkin bilgiler verilmekte ve değerlendirmeler yapılmaktadır. Söz konusu değerlendirmeler neticesinde Türkiye ekonomisinde ortaya çıkan bütçe açığının temel nedeninin vergi toplama sisteminin etkin bir şekilde işlememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Ayrıca, Türkiye ekonomisinde bütçe açığının ilk dönemlerinde finansman kaynağı olarak genellikle dış borçlanma ve monetizasyon tercih edilirken, son dönemlerde özelleştirmenin daha yoğun tercih edildiği ifade edilebilir.
Keywords
Abstract
Budget deficit can be defined as the negative difference that occurs when public revenues are less than public expenditures. The budget deficit, the reasons for the budget deficit, the development and sustainability of the budget deficit are one of the most discussed issues by both economists and policy makers recently. Because, it is seen that the budget deficit has increased rapidly in developed and developing countries, especially with the 1980s. Increasing budget deficits deeply affect many macroeconomic indicators such as investment, inflation and economic growth. In this study, the budget deficit, which is accepted as one of the main causes of macroeconomic instability, is examined. For this purpose, first of all, a brief history of budget deficits is summarized and theoretical discussions are included in the research. Then, the reasons for the budget deficits and the tools used in the financing of the budget deficits are explained. Finally, a periodic evaluation is made regarding the budget deficit in the Republican period in Turkey. In these periodical evaluations, in the establishment period of the Turkish economy, II. In the post-World War II period, in the planned development period, in the opening up period and in the current period, information is given and evaluations are made on the budget deficit. As a result of these evaluations, it is thought that the main reason for the budget deficit in the Turkish economy stems from the ineffective functioning of the tax collection system. In addition, While foreign borrowing and monetization were generally preferred as financing sources in the early periods of the budget deficit in the Turkish economy, it can be stated that privatization has been preferred more intensely recently.
Keywords
- Adedokun, A. J. (2014). The effect of budget deficit on investment in Nigeria: An empirical study. The IUP Journal of Applied Economics, 13(2), 38-47.
- Ahmed, M. & Alamdar, A. (2018). Effects of corruption and budget deficit on private ınvestment: Evidences from Pakistan. International Journal of Development and Sustainability, 7(6), 1898-1913.
- Akyüz, F. (2021). 1923-1929 döneminde Türkiye’de denk bütçe ve kamu iç borçlanması. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(34), 742-779.
- Alavirad, A. & Athawale A. (2005), The impact of the budget deficit on inflation in the Islamic Republic of Iran. OPEC Review, (March), 37-49.
- Aliabadi, S., Dorestani, A. & Abdyldaeva, A. (2011). Budget deficit, national debt, and government spending: Is now the right time to cut deficit and reduce national debt?. Journal of Accounting, Business & Management, 18(2), 74-83.
- Alkan, İ. & Ümit, A. Ö. (2015). Türkiye’de kamu açıkları: 1980-2012 dönem analizi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(1), 247-274.
- Altintas, H., Cetintas, H. & Taban, S. (2008). Türkiye’de bütçe açığı, parasal büyüme ve enflasyon arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi: 1992–2006. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 185-208.
- Altuğ, F. (2020). Bütçe Teorisi ve Uygulaması. Beta Basım Yayın.
- Anwar, M. & Ahmad, M. (2012). Political Determinants of Budget Deficit in Pakistan: An Empirical Investigation (Rapor No. 135). Hamburg Institute of International Economics.
- Arjomand, M., Emami, K. & Salimi, F. (2016). Growth and productivity; the role of budget deficit in the MENA selected countries. Procedia Economics and Finance, 36, 345-352.
- Bonga-Bonga, L. (2012). Budget deficit and long-term interest rates in South Africa. African Journal of Business Management, 6(11), 3954-3961.
- Bulus, G. C. (2020). Growth-maximizing public debt in Turkey: An empirical investigation. Economics and Business Review, 6(3), 68-87.
- Chandler, R. C. & Plano, J. C. (1982). The Public Administration Dictionary. John Wiley & Sons.
- Chaudary, M. A. & Abe, K. (1999). Pakistan economy: Past trends, current station and future prospects. Chiba University Economic Journal, 6, 4985.
- Çetinkaya, Ş. (2020). Türkiye’nin 2007-2017 dönemi dış borcunun enflasyon üzerindeki etkisi. Tarih Okulu Dergisi, 13(44), 631-647.
- Dağ, M. (2018). Türkiye’de bütçe açıklarının gelişimi üzerine dönemsel bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21), 42-59.
- Dağdemir, Ö. & Küçükkalay, A. M. (1999). Türkiye'de 1960-1980 müdahale dönemi ekonomileri: İktisat politikaları ve makroekonomik göstergeler açısından bir karşılaştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3, 120-138.
- De Castro, F. (2006). The macroeconomic effects of fiscal policy in Spain. Applied Economics, 38(8), 913-924.
- Demir, M. (2009). Türkiye’de Kamu Borçlarının Gelişimi ve Sürdürülebilirliği. Çizgi Kitabevi.
- Devlet Planlama Teşkilatı. (1963). Kalkınma Planı (Birinci Beş Yıl). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Birinci_Bes_Yillik_ Kalkinma_Plani-1963-1967.pdf, Erişim tarihi: 09.01.2022.
- Devlet Planlama Teşkilatı. (1968). Kalkınma Planı (İkinci Beş Yıl). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Ikinci_Bes_Yillik_ Kalkinma_Plani-1968-1972.pdf, Erişim tarihi: 09.01.2022.
- Devlet Planlama Teşkilatı. (1973). Kalkınma Planı (Üçüncü Beş Yıl). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Ucuncu_Bes_Yillik_
- Devlet Planlama Teşkilatı. (1979). Kalkınma Planı (Dördüncü Beş Yıl). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Dorduncu_Bes_ Yillik_Kalkinma_Plani-1979-1983.pdf, Erişim tarihi: 12.01.2022.
- Dikkaya, M. & Özyakışır, D. (2013). Türkiye ekonomisinde yeni arayışlar: 1946- 1960 dönemi. M. Dikkaya, A. Üzümcü & D. Özyakışır (Ed.), Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Ekonomik Tarihi içinde (s.129-157). Savaş Yayınevi.
- Dünya Bankası. (2022). World Bank Open Data: Free and Open Access to Global Development Data. https://data.worldbank.org/, Erişim tarihi: 13.02.2022.
- Erdal, A. & Dilek, Ö. (2013). Kamu müdahaleciliğinin yeni evresi ve planlı ekonomi: 1960-1980 dönemi, M. Dikkaya, A. Üzümcü & D. Özyakışır (Ed.), Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Ekonomik Tarihi içinde (s.157-183). Savaş Yayınevi.
- Fatima, G., Ahmed, M. & Rehman, W. (2012). Consequential effects of budget deficit on economic growth of Pakistan. International Journal of Business and Social Science, 3(7), 203-208.
- Franzese, R. J. (2002). Electoral and partisan cycles in economic policies and outcomes. Annual Review of Political Science, 5(1), 369-421.
- Gupta, K. L. (1991). Budget Deficits and Economic Activity in Asia. Routledge.
- Hassan, H. & Akhter, A. (2014). Budget deficit and economic growth of Bangladesh: A var-vecm approach. Janata Bank Journal of Money, Finance and Development, 1(2), 98-110.
- Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2022). Yeni Ekonomi Programı: Dengelenme- Disiplin-Değişim 2019-2021, https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/10/ Yeni-Ekonomi-Program%C4%B1-2019-2021.pdf. Erişim tarihi: 02.03. 2022.
- Hondroyiannis, G.,& Papapetrou, E. (1997). Are budget deficits inflationary? A cointegration approach. Applied Economics Letters, 4(8), 493-496.
- International Monetary Fund. (2022). Public Debt Data, https://www.imf.org/ en/Data, Erişim tarihi: 12.02.2022.
- Ishaq, T. & Mohsin, H. M. (2015). Deficits and inflation; Are monetary and financial institutions worthy to consider or not? Borsa Istanbul Review, 15(3), 180-191.
- İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı. (2022). General Government Deficit Data. https://data.oecd.org/gga/general-government-deficit.htm, Erişim tarihi: 28.02.2022.
- İlgün, M. F., Dumrul, C. & Aysu, A. (2014). Bütçe açıklarının reel döviz kuru üzerindeki etkileri: Türk ekonomisi üzerine bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(23), 13-30.
- İpek, E. & Akar, S. (2016). Bütçe açığı ve enflasyon arasındaki ilişki: Türkiye için ampirik bir analiz. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(2), 167-189.
- Kasdin, S. (2017). An evaluation framework for budget reforms: A guide for assessing public budget systems and selecting budget process reforms. International Journal of Public Administration, 40(2), 150-163.
- Kaya, D. G. & Durgun, A. (2009). 1923–1938 dönemi Atatürk’ün maliye politikaları: Bütçe ve vergi uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 233-248.
- Kaya, M. G. & Öz, E. (2016). Enflasyon, bütçe açığı ve para arzı ilişkisinin Türkiye ekonomisi açısından değerlendirilmesi: 1980-2014 dönemi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 23(3), 639-651.
- Kelikume, I. (2016). The effect of budget deficit on interest rates in the countries of sub–saharan Africa: A panel var approach. The Journal of Developing Areas, 50(6), 105-120.
- Kettl, D. F. (1992). Deficit Politics: Public Budgeting in Its Institutional and Historical Context. Pearson.
- Maliye Bakanlığı, (2022). Kamu Mali Yönetim ve Dönüşüm Genel Müdürlüğü, Bütçe Gider ve Gelir Gerçekleşmeleri (1924-2020), https://www.hmb. gov.tr/bumko-butce-buyuklukleri-ve-butce-gerceklesmeleri, Erişim tarihi: 14.02.2022.
- Mansoor, A. M. (1987). Budgetary impact of privatization. M.I. Bléjer & A. Cheasty (Ed.), How to Measure the Fiscal Deficit içinde (s.345-363). International Monetary Fund Publisher.
- McCaffery, J. L. (1996). On budget reform. Policy Sciences, 3, 235-246.
- Merkez Bankası. (2022). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi, https://evds2.tcmb. gov.tr/, Erişim tarihi: 10.02.2022.
- Moğol, T. (2012). Devlet Bütçesi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
- Oladipo, S. O. & Akinbobola, T. A. (2011). Budget deficit and inflation in Nigeria: A causal relationship. Journal of Emerging Trends in Economics and Management Sciences, 2(1), 1-8.
- Özmen, M. & Koçak, İ. F. (2012). Enflasyon, bütçe açığı ve para arzı ilişkisinin ARDL yaklaşımı ile tahmini: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-19.
- Pınar, A. (1992). Türkiye'de kamu gelirleri yapısındaki değişmeler ve vergi yükü (1980-1990). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 47(03). 287-298.
- Roubini, N. & Sachs, J. (1988). Political and Economic Determinants of Budget Deficits in the Industrial Democracies (Rapor No. 2682). National Bureau of Economic Research.
- Sheshinski, E. & López-Calva, L. F. (2003). Privatization and its benefits: Theory and evidence. CESifo Economic Studies, 49(3), 429-459.
- Siverekli, E. (2002). Osmanlı Devleti’nde bütçe uygulamaları. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18, 97-122.
- Şahin, H. (2009). Türkiye Ekonomisi. Ezgi Kitabevi.
- Şen, H., Sağbaş, İ. & Keskin, A. (2007). Bütçe Açıkları ve Açık Finansman Politikası: Teori ve Türkiye Uygulaması. Orion Kitabevi.
- Tabellini, G. & Alesina, A. (1988). Voting on the Budget Defıcit (Rapor No. 2759). National Bureau of Economic Research.
- Takım, A. (2011). Türkiye’de 1960-1980 yılları arasında uygulanan kalkınma planlarında maliye politikaları. Maliye Dergisi, 160(1), 154-176.
- Taş, R. (1995). Türk mali sisteminin uzun dönem (1923-1980) gelişiminin yapısal ve oransal analiz yöntemleriyle değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1, 355-382.
- Topuz, S. G. (2021). Türkiye’de bütçe açığı, kamu iç borcu ve gelir eşitsizliği ilişkisi. Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 8(1), 75-90.
- Türkal, H. (2011). Türkiye’de 1923-1930 yılları arası bütçe politikası ve uygulamasının vergi politikası ve uygulaması açısından değerlendirilmesi. Amme İdaresi Dergisi, 44(3), 85-107.
- Ulusoy, A. (2017). Devlet Borçlanması. Umuttepe Yayınları.
- Üzümcü, A. (2013). Türkiye’de ulusal ekonominin inşası: 1923-1945 dönemi. M. Dikkaya, A. Üzümcü & D. Özyakışır (Ed.), Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Ekonomik Tarihi içinde (s.93-129). Savaş Yayınevi.
- Wu, G. L., Feng, Q. & Li, P. (2015). Does local governments’ budget deficit push up housing prices in China? China Economic Review, 35, 183-196.
- Yalınpala Çokgezen, J. (2010). 1980’Den Günümüze Türkiye Ekonomisi. Beta
- Yeldan, E. (2004). Küreselleşme Sürecinde Türkiye Ekonomisi: Bölüşüm, Birikim ve Büyüme. İletişim Yayınları.
- Yılmaz, H. H. & Biçer, M. (2010). Parlamentonun bütçe hakkını etkin kullanımının yeni bütçe sistemi çerçevesinde değerlendirilmesi. Maliye Dergisi, 158, 201-225.
- Yüksel, C. (2021). Kamu Bütçesi. Mersin Üniversitesi Yayınları. EXTENDED ABSTRACT
