Author :
Abstract
Edebi çeviride biçem çözümlemesi, çeviri süreci boyunca alınacak kararları etkileyeceği için bir çevirmenin hedef metni oluştururken kullanacağı sözcük türleri, cümle yapıları ve edebi sanatlar konusunda yol gösterici unsurlardandır. Bu anlayışla mevcut çalışma, Amerikan edebiyatının en önemli kısa öykü yazarlarından Edgar Allan Poe’nun The Gold Bug adlı öyküsünün Türkçeye Altın Böcek adıyla 1969 yılında Tomris Uyar ve 2002 yılında Dost Körpe tarafından yapılan çevirilerinde yazarın edebi biçeminin nasıl yansıtıldığını ele almaktadır. Çalışmada öncelikle Poe’nun bu öyküsünde kullandığı edebi biçem, Stauffer (1996) tarafından yapılan sınıflandırma ve Poe’nun diğer öykülerinde başvurduğu benzer kurgusal araçlar temelinde kısaca değerlendirilmiştir. Daha sonra iki çeviri, Van den Broeck (1985) tarafından önerilen çevirisi eleştirisi modeline dayanarak sözcük, sözdizimi ve retorik düzeyinde kaynak metinle karşılaştırılmıştır. Çevirmenlerin hedef dildeki seçimlerini sınıflandırmak için ise Toury (2012) tarafından önerilen çeviri normları ile Vinay ve Darbelnet (2000) tarafından önerilen iki başlıklı çeviri yöntemi sınıflandırması kullanılmıştır. Yapılan çözümleme, Körpe’nin sözcük düzeyinde Poe’nun biçemine paralel ve kaynak metin odaklı/yeterli bir çeviri yaptığını; Uyar’ın ise sözdizimi bakımından kaynak metin odaklı/yeterli bir çeviri yaptığını göstermiştir. Retorik düzeyde ise Uyar’ın sıkça deyimlere başvurup kültürel açıdan daha hedef metin odaklı/kabul edilebilir bir çeviri sunduğu sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla çevirmenlerin hedef metin okuyucusu gözünde iki farklı Poe biçemi ortaya koyduğu söylenebilir. Söz konusu bulgular, aynı zamanda “kaynak odaklı”, “hedef odaklı”, “yeterli” ya da “kabul edilebilir” çeviri gibi ikili sınıflandırmaların incelenen metin birimine göre önemli ölçüde değişerek hedef metnin geneline yayılamayacağını açıkça ortaya koymuştur. Bu nedenle, bir yazarın hedef dildeki biçemine dair çıkarımlar yaparken çevirmen biçeminin etkisinin de göz önünde bulundurulması gerektiği belirtilebilir.
Keywords
Abstract
Since stylistic analysis affects decisions in a literary translation process, it can guide word type, sentence structure and literary devices that a translator uses when building a target text. In this respect, the present study deals with how Edgar Allan Poe, one of the most important short story writers in American literature, and his literary style were reflected in two different translations of The Gold Bug into Turkish under the title Altın Böcek by Tomris Uyar in 1969 and Dost Körpe in 2002. It briefly evaluates Poe’s literary style in the story based on Stauffer’s (1996) stylistic classification as well as common fictional devices in Poe’s other stories. Later, according to the translation criticism model by Van den Broeck (1985), both translations were compared with the source text at the lexical, syntactical and retorical level. Toury’s (2012) translation norms and Vinay and Darbelnet’s (2000) binary translation method classification were also used to categorize both translators’ choices in the target language. The textual analysis demonstrated that Körpe’s translation was source-oriented/adequate and in parallel with Poe’s literary style at the lexical level, while Uyar’s translation was more source-oriented/adequate in terms of Poe’s style at the syntactical level. At the rhetorical level, it was found that Uyar often resorted to idioms and performed a more target-oriented/acceptable translation from a cultural perspective. It can be thus argued that both translators produced two different Poe styles for target text readers. These findings clearly indicated that binary classifications such as “source-oriented”, “target-oriented”, “adequate” or “acceptable” translation could significantly vary in terms of the analyzed texteme and could not be generalized for the whole target text. Therefore, it can be suggested that a translator’s style must be taken into account in order to reach conclusions about a writer’s literary style in the target language.
