Edebiyatta Kültürlerin Kaynaşması: William Butler Yeats Şiirlerinin Cevat Çapan Çevirilerinde Mecazların Yansıması
Author :
Abstract
İrlanda Edebiyatının önde gelen şahsiyetlerinden biri olan W. İrlanda Edebiyatının önde gelen şahsiyetlerinden biri olan W. Butler Yeats (1865-1939) oyun yazarı ve İrlandalı bir şairdir. Abbey Tiyatrosunun kurucularından biridir. 1923’te Nobel Edebiyat Ödülü almıştır (Yeats 2014, Int.). Cevat Çapan (1933), Türk akademisyen, yazar, şair ve çevirmendir. Tiyatro eleştirileri ve antolojilerin yanı sıra şiir kitapları ve çevirileriyle tanınmaktadır. Bu çalışmanın konusunu teşkil eden edebi çeviri unsurlarından olan şiir çevirisini yapmak yeniden metni oluşturmak, bir dilde iki farklı dilin nüanslarını yansıtmaktır. Şiirde seslerin, kelimelerin ötesinde öyle derin bir anlam vardır ki insandan insana, dilden dile geçebilmekte, kültürler kaynaşmaktadır. Cevat Çapan bir söyleşinde “Bir şiiri okumanın en iyi yolu onu çevirmektir.” demiştir. Nitekim şiir çevrilebilir mi, çevrilemez mi sorusu hep gündemde olan sorulardandır. Bu konuda hep farklı söylemler olsa da ortak görüş çevirinin şiirin durumuna göre olduğu yönündedir. Çalışmanın amacı, William Butler Yeats şiirlerinin Cevat Çapan çevirilerindeki metaforları Peter Newmark stratejileri ile inceleyerek, şiir çevirisi yoluyla aktarılan duyguların kültürlerin kaynaşmasına etkisini somutlaştırmaktır. Şiir dilinden kaynaklanan çeviri güçlüklerinin ışığında, her şiirin çevrilemeyeceği düşüncesinden hareketle kaynak dilde yer alan kültürel aktarıma ait imge ve mecazların bütünüyle hedef dile tam olarak yansıtılmasının mümkün olmadığı görülmüştür. Ayrıca kaynak dilde hedef dil okuyucusunun yabancı olduğu kişi ve yer adları, tarihi olaylar ya da gündelik yaşama dair ifadelerin özel anlamlarıyla aktarılsa dahi hedef dilde anlaşılması olanaksızdır. Buna karşın şiirdeki sessel ve sözcüksel sapmalar, uyak ve ölçüyü, ahengi sağlamak adına hedef dile aktarırken anlamdan uzaklaşma tehlikesi görülebilir. Şiirde anlamın odaklandığı tek bir sözcüğün dahi çevrilememesi, şiirin anlam bütünlüğünü önemli ölçüde etkilemektedir. Bu nedenle, kültürlerin kaynaşmasında etkili olan metaforların çevrilmesine daha fazla özen gösterilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Çalışma sonucunda açıklanmaya çalışılan ve şiir dilinin özelliklerinden kaynaklanarak çeviri işlemine yansıyan sorunları en az yansıtacak şiirlerin çevrilmesinin en doğru yaklaşım olacağı kanaatine varılmıştır.
Keywords
Abstract
W. B. Yeats (1865–1939) was an Irish poet and playwright, one of the leading figures of the Irish Literary Renaissance. He was one of the founders of the Abbey Theatre. Yeats received the Nobel Prize for Literature in 1923 (Yeats 2014, Int.). Cevat Çapan (1933) is a Turkish academic, writer, poet, and translator. He is known for his publications, including poetry books, translations, theatre reviews, and anthologies. The subject of this study is translating poetry, one of the key elements of literary translation, which involves recreating the text and experiencing the flavour of two different languages. In poetry, there is a profound meaning that transcends sounds and words, allowing it to pass from person to person, language to language, and cultures to merge. In an interview, Cevat Çapan stated, “The best way to read a poem is to translate it.” Indeed, the question of whether poetry can be translated or not has always been a topic of discussion. Although there are always different opinions on this matter, the standard view is that translation depends on the nature of the poem. The present study aims to examine the metaphors in William Butler Yeats’ poems, as translated by Cevat Çapan, using Peter Newmark’s strategies and to concretise the effect of emotions conveyed through poetry translation on the fusion of cultures in literature. In light of the translation difficulties arising from the poetic language, it was observed that it is not possible to fully reflect the imagery and metaphors related to cultural transfer in the source language in the target language, starting from the premise that not every poem can be translated. Moreover, even if the special meanings of person and place names, historical events, or expressions related to daily life in the source language are conveyed, they can’t be understood in the target language since the target language reader is foreign. However, to maintain rhyme and rhythm, there is a risk of deviating from the meaning when transferring syllabic and verbal patterns, rhyme, and meter to the target language. The inability to translate even a single word focused on meaning in poetry significantly affects the integrity of the poem’s meaning. Therefore, it is emphasised that more attention should be paid to translating metaphors that are effective in cultural fusion. As a result of the study, it is concluded that the most appropriate approach is to select poems that will reflect the problems arising from the characteristics of poetic language and are reflected in the translation process minimally.
