Author :
Abstract
Endişe, Yaygın Anksiyete Bozukluğu’nun (YAB) çekirdek fenomeni olmakla birlikte, birçok psikopatolojik durumda yer alan ve insan sağlığı üzerinde yaygın olumsuz etkiler ortaya çıkmasına yol açan tanı ötesi bir süreçtir. Yaygınlığı ve insan sağlığına zarar verici etkileri sebebiyle kuramcılar ve araştırmacılar tarafından anlaşılmaya ve açıklanmaya çalışılmış, literatürde endişeye yönelik çok sayıda kuramsal model geliştirilmiştir. Bu makalede endişe ve YAB’ye özgü on kuramsal model işlev, etiyoloji ve terapötik yaklaşım çerçevesinde karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Modellerin çoğu, endişeyi bir tür kaçınma stratejisi olarak değerlendirmekte; ancak kaçınılan içeriğin ve bu işlevin bireydeki biçimlenişinin farklılaştığı görülmektedir. Ayrıca, modellerin dayandığı etiyolojik açıklamalar bilişsel, duygusal ve gelişimsel perspektiflere göre çeşitlenmekte; müdahale önerileri ise Bilişsel Davranışçı Terapi temelli yaklaşımların yanı sıra kabul, kendindelik ve duygu odaklı yöntemleri de içermektedir. Endişeye dair kuramsal çeşitliliğin, klinik örüntüleri anlamada bütünleyici bir çerçeve sunduğu düşünülmektedir. Bu makalede, söz konusu modeller tematik başlıklar halinde ele alınmış ve tartışılmıştır.
Keywords
Abstract
Worry is not only the core phenomenon of Generalized Anxiety Disorder (GAD) but also a transdiagnostic process present in various psychopathological conditions, leading to widespread negative effects on human health. Due to its prevalence and harmful impact, theorists and researchers have attempted to understand and explain it, resulting in the development of numerous theoretical models of worry in the literature. This article presents a comparative analysis of ten theoretical models specific to worry and GAD in terms of their functions, etiological explanations, and therapeutic approaches. Most of the models conceptualize worry as a form of avoidance strategy; however, the content being avoided and the way this function manifests in individuals vary across models. Additionally, the etiological foundations of the models differ based on cognitive, emotional, and developmental perspectives. The proposed interventions include not only Cognitive Behavioral Therapy-based approaches but also acceptance, mindfulness, and emotion-focused methods. The theoretical diversity surrounding worry is considered to provide an integrative framework for understanding clinical patterns. In this article, the aforementioned models are discussed under thematic categories.
