Author:
Abstract
Bu çalışma literatürde henüz yeterince ele alınamamış olan bir konuyu, Moskova’nın Adnan Menderes hükümetine 1956 yılında yaptığı ekonomik yardım teklifinin Washington tarafından nasıl algılandığını ve bu algının Washington’un Türkiye politikasını nasıl etkilediğini aydınlatmaya çalışmıştır. Çalışma nitel ve tarihsel bir metodoloji takip ederek belge analizi yöntemiyle veri toplamıştır. Çalışma veri toplarken Türk gazetelerinin (Milliyet, Akşam ve Cumhuriyet) ve ABD’de yayınlanan New York Times gazetesinin arşivlerinden, Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazetesi arşivlerinden, BM arşivlerinden ve ABD’nin CIA ve State Department (Devlet Departmanı) arşivlerinden yararlanmıştır. Çalışmanın bulguları DP’nin iktidara gelir gelmez hızlı büyüme politikalarını devreye koyduğunu, geçici bir süreliğine ekonomiyi büyütmekte ciddi bir başarı sağladığını, ancak Türkiye’nin o yıllarda ithalatta dış yardımlara bağımlı yapısının sürdürülebilir olmadığını göstermektedir. 1954 yılındaki kuraklık Türk ekonomisini döviz kıtlığıyla karşı karşıya bırakmış, DP çıkış yolu olarak Washington’dan 300 milyon dolarlık ekonomik yardım talep etmiştir. Washington bu talebi defalarca reddetmiş, 1956 yılında ise Moskova DP’ye yardım teklifinde bulunmuştur. Çalışmanın bulguları ışığında Washington önceleri Türkiye’nin bu teklifi kabul edebileceğine ihtimal vermemiş, fakat 1958’de bunun aksine kanaat getirince müttefikini kaybetmemek ve bunun yaratacağı zincirleme etkiden kaçınabilmek için Ankara’nın yardım talebine nihayet olumlu yanıt vermiştir. Çalışmanın ulaştığı bir diğer sonuç, DP döneminde Türkiye’nin ekonomik yardım konusunda ABD’nin tekelinde kalmanın sorunlu olduğunu, ABD’nin ise Türkiye’nin “Moskova ile ilişkilerini geliştirme” kozunu oynayabileceğini deneyimlemiş olduğudur.
Keywords
Abstract
This study tried to illuminate an issue that has not yet been adequately addressed in the literature, how Moscow's economic aid offer to the Adnan Menderes government in 1956 was perceived by Washington and how this perception affected Washington's policy on Türkiye. The study gathered data by document analysis method, following a qualitative and historical methodology. It benefited from the archives of Turkish newspapers (Milliyet, Aksam and Cumhuriyet) and that of the New York Times published in the USA, the archives of the Official Gazette of the Republic of Türkiye, the UN archives and the CIA and State Department archives of the USA. The findings of the study demonstrate that the DP implemented rapid growth policies as soon as it came to power, achieved significant success in growing the economy for a temporary period. Nevertheless, Türkiye's dependence on foreign aid for imports was not sustainable. In 1954, a drought, coupled with a shortage of foreign currency hit the Turkish economy, and the DP demanded 300 million dollars of economic aid from Washington as a way out. Washington repeatedly rejected this request, and in 1956 Moscow offered assistance to the DP. In the light of the findings of the study, Washington at first did not believe that Türkiye would accept this offer. Nonetheless, when it had a different impression in 1958, Washington finally responded positively to Ankara's request for help in order not to lose its ally and to avoid the chain effect this could cause. Another conclusion reached by the study is that during the DP period, Türkiye experienced that the USA monopoly on economic aid was problematic, while the USA experienced that Türkiye could play the trump card of "developing its relations with Moscow".