Osmanlı Devleti döneminde 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren askeri, hukuki düzenlemelerle beraber eğitim alanında da yenilikler yapma yoluna gidilmiştir. Bu süreçte Osmanlı Devleti eğitim sistemindeki boşlukları giderebilmek için çeşitli nizamnameler yapmıştır. Diğer taraftan Tanzimat’ın ilanından sonra yeni mektep inşaları artmıştır. Ancak incelenen Zile Kız ve Erkek Ermeni Mektebi onarımına ihtiyaç duyulup bu hususta talepte bulunulan bir yapıdır. Yapılan keşif çalışması neticesinde yıkılmaya yüz tuttuğu belirlenen yapının yıkımına karar verilmesinden sonra yerine yeni bir mektep binası inşa edilmesi için onay verildiği belirlenmiştir. İlk etapta onarımı talep edilen mektebin yapım tarihi bilinmemektedir; ancak 1853 tarihli bir evrakta yapının su ihtiyacının giderilmesi için bir dilekçe ile başvuruda bulunulduğu belirlenmiştir. Bu sebeple yapının 1853 tarihinden önce yapılmış olduğu ileri sürülebilir. Bu çalışmanın konusunu günümüzde mevcut olmayan ve Osmanlı arşivlerinden bilgisine ulaşılan mektebin 1900 tarihli projesi ve buna ait keşif defteri oluşturmaktadır. Yapının inşasına ise 1901 yılında izin verilmiştir. Osmanlı arşivlerinden faydalanılarak elde edilen bu proje dosyası ve keşif defterinde mektebin plan ve cephe tasarımları, inşası için hangi malzemelere ihtiyaç duyulduğu, kimlerin burada çalışacağı, gerekli maliyet ve harcamaların bilgilerine ulaşılmıştır. Çalışmada elde bilgiler vasıtasıyla dönemin mektep yapılarının plan ve cephe tasarımlarına, Osmanlı arşivinden elde edilen yazışmalar yoluyla yapının müceddeden (yeniden) inşası için nasıl bir süreç işlediğine, bu sürece dahil olan kurumların hangileri olduğuna ve rollerine ait ayrıntıları ortaya çıkarmak amaçlanmıştır. Bahsi geçen süreçlerin ve ayrıntıların ortaya konulmasının mimarlık ve sanat tarihi alanına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Since the second half of the 19th century in the Ottoman Empire, innovations were made in the field of education, along with military and legal regulations. In this process, the Ottoman Empire issued various regulations with the aim of eliminating the gaps in the education system. On the other hand, the construction of new schools increased after the declaration of Tanzimat. However, the Armenian School for Boys and Girls in Zile is a building that was in need of repair and for which a request was made. A request was made in this regard. The survey revealed that, subsequent to the decision to demolish the building, approval was granted for the construction of a new school building in its place. The construction date of the school, which was requested to be repaired in the first place, is unknown; however, a document dated 1853 shows that a petition was filed for the water supply of the building. For this reason, it can be argued that the building was built before 1853. The subject of this study is the project of the school dated 1900 and its exploration book, which does not exist today and whose information is available in the Ottoman archives. The construction of the building was authorized in 1901. In this project file and exploration book obtained from the Ottoman archives, the plan and facade designs of the school, the materials needed for its construction, who would work here, and the necessary costs and expenditures were found.The aim of this study is to reveal the plan and façade designs of the school buildings of the period, the process for the reconstruction of the building through the correspondence obtained from the Ottoman archive, the institutions involved in this process and the details of their roles. It is thought that revealing these processes and details will contribute to the field of architecture and art history.