Author :
Abstract
Tanzimat sonrasında dış ticaret kapasitesinin artmasına paralel olarak 1850’li yıllarda demiryolu inşası önemli konular arasında yerini almıştı. İktisadi koşullar demiryollarının yapımında yabancı sermaye fikrini gündeme getirmişti. Osmanlı sermayesiyle yapılan karayollarının aksine demiryolu yapımında yabancı sermayenin ağır bastığı görülür. Demiryolu imtiyazında İngiltere, Fransa ve Almanya arasında yoğun bir rekabet olsa da bilhassa Anadolu demiryolu hattında Almanların ön plana çıkması söz konusu olmuştur. II. Abdülhamid, saltanatı esnasında birçok konuda olduğu gibi ordunun ıslahı hususunda da Alman Devleti’ne başvurmuş, onlardan askeri uzmanlar istemişti. Sultanın bu isteği Almanlar nezdinde kabul edilmiş ve bu doğrultuda çok sayıda askeri uzman Osmanlı Devleti’ne gönderilmişti. Almanya’dan gelenler arasında birçok isim bulunduğu gibi Piyade Yüzbaşısı Louis von Kamphoevener Paşa’da vardı. Kendisi uzun yıllar boyunca Osmanlı ordusunda hizmet vermiş önemli bir isim olarak ön plana çıkmaktadır. Paşa çok sayıda talimname hazırlamış ve bunları da Osmanlı padişahına iletmişti. Bunun yanı sıra Osmanlı ordusunda hizmeti bittiği dönemde II. Abdülhamid’den izin isteyerek çok büyük önem atfettiği Anadolu şimendifer hattı boyunca seyahat etmiş, bu seyahati esnasında gördüklerini, gözlemlediklerini ve naçizane tavsiyelerini bir rapor halinde padişaha sunmuştur. Osmanlı müesseseleri açısından son derece dikkate şayan olan bu raporda; hattın geçtiği köy, kasaba ve şehirlerde Osmanlı ahalisinin durumu, ne işlerle meşgul oldukları, şimendifer hattının işleyişi, hattan elde edilen kazançlar, Anadolu’da yetiştirilen hububatın demiryolu taşımacılığıyla ne şekilde ihraç edildiği, bu hatta çalışan memurların kimlerden seçildiği, yollar ve kara yolları, ormanların durumu, Osmanlı’da sanayinin ne durumda olduğu, demiryollarının askeri açıdan önemi, madenlerin bu hatla nasıl kârlı hale getirilip ihraç edileceği gibi geniş yelpazede bilgilere yer verilmektedir. Kamphoevener bu raporda gözlemlediklerini yazmakla kalmamış aynı zamanda üzerinde durduğu hususlarla alakalı tavsiyelerini bildirmiştir. Bu çalışmada Alman askeri uzmanı olarak uzun yıllar Osmanlı ordusunda hizmet etmiş Kamphoevener Paşa’nın Anadolu Şimendifer Hattı ile ilgili kaleme alıp Sultan II. Abdülhamid’e sunduğu rapor ele alınarak bu hattın Osmanlı Devleti’nin sosyo-ekonomik düzeyine ne tür bir katkı sağladığı hususuna ışık tutmaya çalışılacaktır.
Keywords
Abstract
In parallel with the increase in foreign trade capacity after the Tanzimat, the idea of railway construction came to the agenda in the 1850s. Economic conditions brought the idea of foreign capital to the agenda in the construction of railways. Unlike the highways built with Ottoman capital, foreign capital predominates in railway construction. Although there was intense competition between England, France and Germany in the railway concession, the Germans came to the fore especially in the Anatolian railway line. II. During his reign, Abdulhamid appealed to the German State regarding the reform of the army, as in many other issues, and asked them for military experts. This request of the Sultan was accepted by the Germans and accordingly, many military experts were sent to the Ottoman Empire. Among those who came from Germany, there were many names, including Infantry Captain Louis von Kamphoevener Pasha. He stands out as an important name who served in the Ottoman army for many years. Pasha prepared many instructions and presented them to the Ottoman sultan. When he finished his service in the Ottoman army, II. He asked permission from Abdulhamid and traveled along the Anatolian railway line, which he attached great importance to, and presented what he saw, observed and his humble recommendations during this trip to the sultan in the form of a report. In this report, which is extremely remarkable in terms of Ottoman institutions; The situation of the Ottoman people in the villages, towns and cities through which the line passed, what kind of work they were engaged in, the operation of the railway line, the earnings obtained from this line, how the grain grown in Anatolia was exported by railway transportation, the earnings this provided to the Ottoman Empire, the civil servants working on this line. A wide range of information is included, such as who was elected, the roads and highways, the condition of the forests, the state of the industry in the Ottoman Empire, the military importance of the railways, and how the mines could be made profitable and exported through this line. In this report, Kamphoevener did not only write down what he observed, but also made recommendations regarding the issues he focused on. In this study, Kamphoevener Pasha, who served in the Ottoman army for many years as a German military expert, wrote about the Anatolian Railway Line and talked about Sultan II. By discussing the report he submitted to Abdulhamid, we will try to shed light on what kind of contribution this line made to the socio-economic level of the Ottoman Empire.
