Author :
Abstract
Osmanlı Devleti’nin taşra idaresinde âyânlığın müstesna bir yeri vardır. Osmanlı toprak yönetimi tımar, iltizam ve mâlikâne şeklinde bir dönüşüm geçirdi. Bu dönüşüme paralel olarak askerî sistem ve taşra idaresinde önemli değişiklikler meydana geldi. Sosyal, ekonomik, askerî ve idarî boyutu olan bu değişiklikler sonucu “âyân ve eşraf” denilen bir kesim öne çıkmaya başladı. Âyânlık, 18. yüzyılın sonunda etkinliğinin zirvesine ulaştı ve bir döneme damga vurdu. Bu çalışmada, âyânlığı ortaya çıkaran sebepler ve âyânlığın gelişimi incelenmiştir. Ayrıca daha ziyade aşiret boyutu ile tetkik edilen Rişvanzâdelerin, 18. yüzyılın sonu ile 19. yüzyılın başında hanedan ve âyân olarak merkezi devlet yapısı ile ilişkisi üzerinde durulmuştur. Çalışma neticesinde âyânlığın resmiyeti, seçimi ve aldıkları ücretler gibi birçok hususta tartışmaya açık noktaların bulunduğu görülmüştür. Zaman içerisinde devletin üzerlerine idareci göndermekten çekindiği bir güç ve nüfuza erişen Rişvanzâdeler, devlete beylerbeyi rütbeli birçok paşa yetiştirdiler, asker tedariki, asayiş temini ve eşkıya ile mücadele sürecinde etkin rol oynadılar.
Keywords
Abstract
The ayan held a prominent position in the provincial administration of the Ottoman Empire. The Ottoman land management system underwent a transformation from timar to iltizam and then to malikane. Parallel to this transformation, significant changes occurred in the military system and provincial administration. As a result of these changes, which had social, economic, military, and administrative dimensions, a group known as "ayan and ashraf" (notables and elites) began to emerge. The ayans reached the peak of their influence at the end of the 18th century and marked an era. This study examines the causes that led to the rise of the ayans and the development of the institution. Additionally, it focuses on the relationship between the central state structure and the Rishvanzades, who have primarily been studied in relation to their tribal dimensions, as both a dynasty and ayan in the late 18th and early 19th centuries. The study concludes that there are controversial issues regarding ayanship as an institution namely its official status, election method and remuneration. The Rishvanzades, who over time reached a level of power and influence that made the state hesitant to send administrators over them, played an active role in raising numerous pashas with the rank of beylerbeyi (provincial governor), provision of soldiers, maintaining public order, and combating banditry.
