İBN TUFEYL’İN HAYY BİN YAKZAN İSİMLİ ROMANINDA İNSAN, TOPLUM VE DİN
Author :
Abstract
Bu çalışma, İşraki felsefe ekolünün öncü isimlerinden İbn Tufeyl’in alegori türünde kaleme aldığı Hayy bin Yakzan romanını kendine konu olarak almıştır. Romanın sosyolojik okuması yapılarak İslam toplum yapısı, İslam medeniyeti daha iyi anlaşılmaya çalışılmıştır. Romanın alegori türünde olması beraberinde birçok sembolün çözümlenmesi, birçok gizliliğin açığa çıkarılması zorluğunu ve gerekliliğini getirmiştir. Öte yandan döneminin teolojik bir tartışması olan zahiri din-batıni din dikotomisi ve bunun toplumsal gruplaşmaya etkisi bakımından günümüze de ışık tutabilecek bir eserdir. Roman felsefi bir düşüncenin savunuculuğunu, toplumsal bir görüşün iddiasını taşıması yönüyle dini-sosyolojik açıdan tezli bir yapıttır. Nitel bir araştırma olarak belge tarama tekniği uygulanmış, metaforik ifadelerde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Açıklamalarda alıntılama tekniğine başvurulmuştur. Çalışmanın bulgular kısmında toplumbilim açısından önemli görülen konular beş alt başlık altında ele alınmıştır. İlk iki başlık toplumun dinamik yönüne işaret eden toplumsal değişme, gelişme, çatışma ya da zihniyet dönüşümü olgusu içerisinde düşünülebilir. Son üç başlığı ise toplumun statik yönüne işaret eden toplumsal birlik ve düzen olgusu içerisinde düşünülebilir. Bu çalışmada dini anlama şekillerinin toplumsallık üzerindeki açık etkisi görülmüştür. Eser günümüzden yaklaşık 850 sene önce yazılmış olmasına rağmen, hem iddiasını oluşturan dini kavramlara ontolojik ve epistemolojik yaklaşımı, hem de bunun topluma olan akisleri bakımından günümüzde de karşılıklarını görmek mümkündür. Roman üzerine daha önceden yapılmış araştırmalar vardır. Fakat bunların çoğunluğu felsefe bilim dalına özel, felsefenin kavramlarıyla ve bakış açısıyla ele alınmış çalışmalardır. Bu çalışmanın romandaki toplumsal olguları görmesi ve sosyolojik okuma yapması adına literatüre katkı sağlayacağına inanılmaktadır. İnsanoğlunda din, Tanrı ve yaratıcı fikrinin oluşumunun gözlem, deney ve akıl yürütme temelli bilimsel bir temele dayandığı ve bu denklemin sezgi ile tamamlandığı fikri çalışmanın sonuçlarındandır. Ayrıca insanoğlunun bilişsel ve toplumsal zayıflıkları, hırsları dolayısıyla çok az insanın hikemî bilgiye ulaşabileceği savı çalışmanın bir diğer sonucunu oluşturmaktadır.
Keywords
Abstract
This study is based on the novel Hayy bin Yaqzan, written in the allegory genre by Ibn Tufayl, one of the pioneers of the ishraqi school of philosophy. By reading the novel sociologically, an attempt was made to better understand the structure of Islamic society and Islamic civilization. It is a work that can shed light on our day in terms of the dichotomy of exoteric religion and esoteric religion, which was a theological debate of its time, and its effect on social grouping. The novel is a thesis work from a religious-sociological perspective, as it defends a philosophical thought and claims a social view. As a qualitative research, the document scanning technique was applied. The quotation technique was used in the explanations. In the findings section of the study, the issues that are considered important in terms of sociology are discussed under five subheadings. The first two headings can be considered within the phenomenon of social change, development, conflict or mentality transformation, which point to the dynamic aspect of society. The last three headings can be considered within the phenomenon of social unity and order, which point to the static aspect of society. In this study, the clear impact of ways of understanding religion on sociality was seen. The idea that the formation of the idea of religion, God and the creator in mankind is based on a scientific basis based on observation, experimentation and reasoning and that this equation is completed with intuition is one of the striking results of the study. In addition, the claim that very few people can reach the wisdom knowledge due to the cognitive and social weaknesses and ambitions of mankind constitutes another result of the study.