Author :
Abstract
Klasik Türk edebiyatı metinlerinde dîvânların başında yer alan dîbâceler, sadece geleneksel bir giriş unsuru olmakla kalmayıp, aynı zamanda şairin şiir anlayışını, sanat telakkisini ve edebî meşruiyetini ortaya koyan metinlerdir. Bu çalışma, dîbâcelerde özellikle "kelâm" kavramı etrafında örülen poetik yapıyı ve şairin bu kavram aracılığıyla şiirini nasıl meşrulaştırdığını incelemeyi amaçlamaktadır. Necâtî Dîvânı örneğinde odaklanılan metin, şairin kelâmı sadece söz anlamında değil, ilâhî bir hakikat olarak ele aldığını ortaya koyar. Kur’an’dan ayetler ve hadislerle desteklenen ifadelerle şair, şiirin dinî anlamda caiz ve değerli olduğunu temellendirir. Necâtî, Allah’ın yaratıcı kudretini kelâm sıfatı üzerinden işler; insanın kelâm vasıtasıyla diğer varlıklardan ayrıldığını, kelâmın peygamberlerde ve ardından şairlerde en yüce biçimde tecelli ettiğini vurgular. Hz. Âdem, Hz. Îsâ, Hz. Muhammed ve Hz. Yûsuf gibi peygamberlerin dîbâcede yer alması, kelâmın vahiy, ilham ve hikmetle ilişkisini güçlendirir. Şiirin, ancak hikmetle yüklü olduğunda değer taşıyacağını savunan şair, kelâmı hem yaratılışın hem de sözün asli kaynağı olarak konumlandırır. Sonuç olarak Necâtî’nin dîbâcesi, şiirin ilâhî referanslarla desteklenerek meşru hâle getirildiği; sözün, şairin inancı ve estetik anlayışıyla iç içe geçmiş bir değer olarak sunulduğu özgün bir poetika örneğidir.
Keywords
Abstract
In classical Turkish literature, dîbâce (preface) sections placed at the beginning of divans are not only traditional formalities but also texts that reflect the poet’s understanding of poetry, artistic vision, and literary legitimacy. This study aims to examine the poetic structure built around the concept of kelâm (divine speech) in dîbâces and how poets use it to legitimize their poetry. Focusing on the dîbâce in Necâtî’s Divan, it is shown that the poet regards kelâm not merely as “speech,” but as a divine truth. Supported by Qur'anic verses and hadiths, the poet argues that poetry is not only permissible in religious terms but also valuable. Necâtî elaborates on God's creative power through the attribute of kelâm, emphasizing that humanity is distinguished from other beings by speech, and that this divine attribute is most perfectly manifested in prophets and subsequently in poets. The inclusion of figures such as Adam, Jesus, Muhammad, and Joseph strengthens the connection between kelâm, revelation, inspiration, and wisdom. Asserting that poetry gains its worth only when laden with wisdom, Necâtî positions kelâm as the origin of both creation and expression. Ultimately, Necâtî’s dîbâce presents a unique poetics in which poetry is legitimized through divine references and speech is portrayed as a value embedded in both faith and aesthetics.
