Author:
Abstract
Anadolu toprakları ve özellikle Doğu Anadolu Bölgesi aşiret yapısının çok fazla görüldüğü bir coğrafyadır. Tarım ve hayvancılık temelli iktisat yapısının görüldüğü bu sosyal örgütlenmeler, birlikte yaşamı da bir nevi zorunlu kılmıştır. Kan bağına dayalı olan aşiret yapılanması, akrabaların bir arada yaşama kültürünü de beraberinde getirmektedir. Aşiretler bulundukları coğrafya ve duruma göre bazıları göçebe olarak yaşamını devam ettirirken bazıları da yerleşik hayat tarzına sahiptirler. Bitlis, bulunduğu coğrafya itibariyle aşiret yaşamının yoğun olduğu bir vilayettir. Tarihi süreçte birçok aşirete ev sahipliği yapmış ve bu sosyal yapı, zaman içerisinde değişikliğe uğrasa da yaşamaya devam etmiştir. Aşiretler sahip oldukları yapı ve alışkanlıklar itibariyle devlet otoritesine aykırı bir tutum içerisinde olmalarına rağmen bazı dönemlerde ve özellikle Hamidiye Alayları adı altında devlet oluşumu içerisinde yer almışlardır. Söz konusu aşiretler Birinci Dünya Savaşı’nda cephelerde ön saflarda yer almışlardır. Bununla birlikte Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra mütareke şartları ve otorite boşluğunun getirdiği ortam yüzünden birçok asayiş olayına sebep olmuşlardır. Millî Mücadele Dönemi’nde Bitlis Vilayeti’nde birçok asayiş olayı meydana gelmiştir. Bu olaylar; köy basma, soygun, yol kesme, hırsızlık, aşiretlerin birbirine saldırması vs. şeklinde siyasi bir amaç gütmeyip tamamen adi vukuatlar olarak kayıtlara geçmiştir. Bu çalışmada Millî Mücadele Dönemi’nde yaşanan asayiş olayları arşiv belgeleri ışığında ele alınmıştır. Elde edilen belgeler ışığında birçok asayiş olayının yaşandığı ve bunların bölgedeki kolluk kuvvetlerini çok uğraştırdığı anlaşılmıştır. Bölgede bulunan XIII. Kolordu Kumandanlığı bu olayları önlemek için çok çaba harcasa da tam olarak önüne geçememiş ve problemler cumhuriyet döneminde de devam etmiştir. Bu çalışmada Bitlis Vilayeti’ndeki aşiretlerin yapısı, gelişimi ve aşiretlerin Millî Mücadele Dönemi’nde neden olduğu asayiş olayları, özellikle ana kaynaklar olan Arşiv Belgeleri ışığında ele alıp bu dönemin en önemli sorunu olan asayiş olayları tarihsel perspektifle ele alınmıştır.
Keywords
Abstract
Anatolian lands and especially the Eastern Anatolia Region are a geography where the tribal structure has appeared mostly. These social organizations, in which an economic structure based on agriculture and animal husbandry is observed, have made life compulsory. Tribal structuring based on the kindredship not only brings a culture of living together but also naturally brings out a leader representing the tribe. Whereas some of the tribes continue their lives as nomads depending on their geography and situation, some of them have a settled lifestyle. Bitlis, a province where tribal life is intense because of its geography, hosted many tribes throughout history and even if its social structure has changed in time, tribal life has continued to exist. Although the tribes have an attitude against the state authority due to their structure and habits; they took part in the state formation under the name of the Hamidiye Regiments and fought in the front lines, especially during the First World War. After the First World War, they caused many safety events because of the conditions of armistice and the authority gap. In this study, we tried to deal with the public order events in the National Struggle Period in the light of archival documents. These events are; raiding villages, robbery, roadblocking, theft, tribes attacking each other, etc. They did not have a political purpose and were recorded as completely ordinary incidents. In the light of the documents obtained, we have determined that many public order incidents have taken place and that these have made the law enforcement officers in the region very busy. Although the 13th Corps Command in the region made great efforts to prevent these events, they could not completely prevent these events and the events continued until the republican period. We tried to explain the most important problem of this period, which is the structure and development of the tribes in the Bitlis Province, and the public order events caused by the tribes during the National Struggle, especially in the light of archival documents, which are first-hand sources.