Author:
Abstract
Tahtacılar Horasan’dan gelip Anadolu’ya yerleşen Alevi Türkmen topluluğudur. Şamanist ve batıni Heterodoks itikat öğelerini inançlarında bir arada yaşarlar. Yavuz Sultan Selim’in Çaldıran Muharebesi (1514) akabinde Alevi/Kızılbaş tayfalarına karşı yürüttüğü kıyım sonucu bir kesim Türkmen Alevisi de Akdeniz ve Ege bölgesinin dağlık kuytuluk alanlarına sığındılar. Bu alanlarda ağaç işini ve tahtacılığı kendilerine meslek edindiler. Bu nedenle dışarıdan mesleken kendilerine Tahtacı dendi. Ama onlar kendilerini Türkmen Alevisi olarak tanımladılar. Tahtacılar ağacın ruhunun olduğuna inanırlar. Ağacı kutsal değer olarak görürler. Onlara göre ağaç ruhun barınağıdır. Tahtacı ağaç ile özdeştir. Yaşlı ağaç ise ulu ve yaşlı kişilerle özdeştir. Tahtacılar Ağaçeri soyundandırlar. Ağaçeri torunlarıdır. Ağacın kutsanmasının Anadolu’da binlerce yıllık tarihi vardır. Anadolu mitolojisinde bunu bariz şekilde görmek mümkündür. Tahtacılar ve onların Mengi oyununa dair literatür ve alan araştırma verileri sınırlıdır. Amacımız dağınık olan literatürü derleyerek, yaptığımız alan araştırması verileri ile birleştirerek Mengi oyunu hakkında bilinen dağarcığın sınırlarını zorlamaktır. Tahtacıların doğum, düğün, sünnet, nişan vb. eğlence ortamında icra edilen, genç erkek ve kızları samah kültürü ve oyunu hakkında bilgilendirmek ve eğitmek amacı ile Dışarı Samahı ya da Tarikat Samahı adı altında oynanan Mengi oyunu vardır. Mengiler iki türlüdür: 1. Eski Mengiler 2. Yeni Mengiler. Alanda İtikadi Mengiler ve İtikat dışı Mengiler repertuarını özellikle bulguladık. İtikadi Mengilerin Samah ile tema, figür ve hareket tarzı itibarı ile benzerliği ve ayrılığını da alan çalışması ile belirleyerek kayıt altına aldık. Tahtacıların Meslek/iş ritmi (tahta biçme ritmi) ile mengi’nin melodik ritmi ve düzüm kalplarının (2 2 2 3) aynı olduğunu saptadık. Tahtacıların ifadesi ile” Mengi Tahtacının mührüdür”. Tahtacı Alevi Türkmenler arasında oynanan geleneksel oyun olup samaha yakın özellikler gösteren karşılama türü çoşkulu bir oyundur. Diğer bir ifade ile Mengi samahtan kopan ve samahi özellikler gösteren, samah ile karşılama arası bir oyundur.
Keywords
Abstract
Tahtacı (“Woodworkers”) is an Alawite Turkoman community, arrived from Khorasan and settled in the Asia Minor. They experience and practice the faith aspects of Shamanism and esoteric Heterodox together in their rituals and beliefs. Following the Battle of Chaldiran the massacre led by Selim I., known as Selim the Grim or Selim the Resolute, against the Alawites/Qizilbash communities has resulted in certain Turkoman Alawites taken shelter at the mountainous secluded areas of the Mediterranean and Aegean Regions. They have adopted the profession of woodworkers and that’s why they are named as Tahtacı (“Woodworkers”). However, they continue to define themselves as Turkoman Alawites. The woodcutters believe that the tree has its soul. They see the tree as a sacred value. According to them, the Tree is the shelter of the soul. The woodcutters are identical to the tree. The great tree is identical with the old and great people. The woodcutters are descended from the woodcutters. They are the descendants of Ağaçeri. There is a history of thousands of years in Anatolia about the consecration of the tree. It is possible to see this clearly in Anatolian mythology. The literature and the data from the field studies on the Tahtacı and the Mengi (“whirling”) folkdance are quite limited. Our objective is to compile the literature with the scattered state, combining with the data of our field study and push beyond the boundaries of the known vocabulary regarding the Mengi folkdance. Tahtacı community practice the folkdance of Mengi, usually named as Dışarı Samahı (Outer Whirling) or Tarikat Samahı (Sect Whirling) in the special occasions such as birth, wedding, circumcision, engagement, etc., for the purpose of informing and educating the young boys and girls on the semah (whirling) culture and folkdance. Mengi folkdance has two types: 1. Ancient Mengi and 2. New Mengi. We have particularly discovered the repertories of Faith Mengi and Non-Faith Mengi on the field. We have identified and recorded the similarity and differences between the Faith Mengi and Semah in terms of theme, figures and movement style with the field study. We have identified that the occupation/profession rhythm of the Tahtacı (wood-chopping rhythm) and Mengi’s melodic rhythm and sequence patterns (2 2 2 3) are exactly the same. As Tahtacı expresses, “Mengi is the seal of the Tahtacı”. It is a traditional and enthusiastic folkdance with karsilamas (welcoming, greeting) style practiced by the Tahtacı Turkoman Alawites with features similar to semah. In other words, Mengi is a folkdance originally formed out of semah bearing the features between the semah and karsilamas.