Author:
Abstract
Fanatizm kavramı Kant’a kadar kökenleri uzanan toplumsal ilişkileri ve belirli bir toplumsal tipolojiyi betimlemek için kullanılmıştır. Kavramın kökeni farklı dillerde farklı şekillerde olsa da kavramın işaret ettiği anlam birbirlerine yakındır. Fanatizm üzerinde ülkemizde yapılan çalışmalara baktığımızda bağımsız çalışmaların son derece az olduğu görülmüştür. Bilim dünyasında Toscano tarafından kaleme alınan ve Türkçeye “Fanatizm Bir Fikrin Kullanımları Üzerine adlı eser bu noktada önemli bir boşluğu doldurmuştur. Çalışmada Toscano’nun fanatizm kavramının tarihsel bağlamda izini sürdüğü bağlama sadık kalarak fanatizm kavramı tanımlanmıştır. Kavramın ilk kullanımlarında fanatiğin sadece kutsal alana sadık kalanlar için kullanılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca fanatik kavramının her zaman olumsuzlanmadığı çok nadir de olsa bazı tarihsel dönemlerde olumlu anlamlarda da kullanıldığı tespit edilmiştir. Fanatizmin kökenlerini anlamada önemli bir unsur da insan faktörüdür. Fanatik davranışlarda bulunabilecek tek canlı varlık insandır. Bu kapsamda fanatik kişilerin özelliklerine de farklı disiplinlerden faydalanılarak değinilmiştir. Çalışmada insanları fanatik davranışlara iten nedenler üzerinde durulduktan sonra fanatik bireylerin ortak özellikleri değerlendirilmiştir. Öteki karşısında kendini güvensiz hisseden bireylerin daha fazla fanatik tepkiler geliştirdiği tespit edilmiştir. Fanatizmin kendi dışında kalan düşünce/ideoloji/söyleme son derece keskin bir biçimde karşı çıktığı görülmüştür. Bununla birlikte kendi düşüncelerine ise tartışmasız kabul ettiği görülmüştür. Fanatizmde lider ve grup aidiyetlerinin de öneminin değerlendirildiği çalışmada fanatizm hakkında farklı değerlendirmelerin eleştirisi de yapılmıştır. Fanatizmin dört temel ve birbirleri ile bağlantılı boyutu ise temsilin reddi, dünyanın olumsuzlanması, öznelliğin kurucu unsuru olarak antagonizma ile şiddet ve vahşetin hâkimiyeti olarak tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
The concept of fanaticism has been used to describe social relations and a certain social typology dating back to Kant. Although the origin of the concept is different in different languages, the meaning of the concept is close to each other. When we look at the studies on fanaticism in our country, it is clear that there are very few independent studies. The work ‘Fanaticism On the Uses of an Idea’ written by Toscano in the world of science and translated into Turkish has filled an important gap at this point. In the study, the concept of fanaticism is defined by sticking to the context that Toscano's concept of fanaticism traces in the historical context. In the first uses of the concept, it was determined that the fanatic was not only used for those who remained loyal to the sacred area. In addition, it has been concluded that the concept of fanatic is not always negative, although it is very rarely used in positive meanings in some historical periods. An important element in understanding the origins of fanaticism is the human factor. Man is the only living creature capable of fanatical behaviour. In this context, the characteristics of fanatics are also mentioned by making use of different disciplines. In the study, after focusing on the reasons that push people to fanatical behaviours, the common characteristics of fanatic individuals were evaluated. It is clear that individuals who feel insecure in the face of the other develop more fanatical reactions. Fanaticism is very sharply opposed to the thought/ideology/discourse outside of itself. However, it was seen that he accepted his own thoughts without question. In the study, in which the importance of leader and group affiliations in fanaticism was evaluated, different evaluations about fanaticism were also criticized. The four basic and interrelated dimensions of fanaticism are the rejection of representation, the negation of the world, antagonism as the founding element of subjectivity, and the dominance of violence and savagery.